Paul Harding’s boek Dit andere paradijs stond op de shortlist voor de Booker Prize en is gebaseerd op een ooit werkelijk bestaande situatie: een eiland, vlak voor de kust van Maine, waar generaties lang marginalen in hun eigen gebouwde onderkomens woonden. Tweeëntwintig jaar nadat de eerste bewoners zich er settelden, woonden er bijna dertig mensen in een stuk of zes huizen, afstammend uit onder andere Angola, Kaapverdië en Edinburgh. Een orkaan doodde zes van hen, drie honden, zes katten en geit Enoch.
Harding situeert zijn roman honderd jaar nadat de eerste bewoners, Benjamin Honey en zijn Ierse vrouw Patience, zich er vestigden. Hun nazaten leven dan met de dreiging dat het eiland ontruimd gaat worden. Ze waren arm, maar hadden in dit oord niets te maken met discriminatie en segregatie. Geen van hen of hun voorouders heeft ooit belasting betaald of een bankrekening gehad, een geboorte-, huwelijksakte of visvergunning gekregen. Ze leefden simpelweg langer dan een eeuw op het eiland, nauwelijks gehinderd of geholpen door mensen van het vasteland.
In het voorwoord van Dit andere paradijs staat:
Malaga Island was van het midden van de negentiende eeuw tot begin twintigste eeuw het woongebied van een mulattengemeenschap van vissers. In 1912 verdreef de regering van Maine zevenenveertig inwoners uit hun huizen. Hun doden werden opgegraven en elders begraven. Acht eilandbewoners werden overgeplaatst naar een Staatsschool voor zwakzinnigen (…) In 2010 heeft het parlement van Maine een resolutie aangenomen waarin het zijn ‘diepste spijt’ betuigde.
Harding weet het verhaal van de bewoners zeer sfeervol, empathisch op een sobere manier te schetsen, waardoor je met hen gaat meeleven en ze het beste toewenst.
Een van de overlevenden van de orkaan is timmerman Zachary, die veel tijd in zijn holle boom doorbrengt, die bijbeltaferelen (Samuel die Saul onthoofdt, Judas die Jezus kust) aan de binnenkant van een holle boom als reliëfbeelden uithouwt met gutsen en burijnen. Een andere bewoner doodde haar vader, die haar in het verleden misbruikte, met een ‘bastaard’ tot gevolg:
Esther stapt naar voren en duwt haar vader van het klif. Het verbaast haar hoe eenvoudig het is – een flinke zet en daar gaat hij, het donker in. Iets harder en ze was misschien samen met hem omlaag gevallen.
Een idealistische schoolmeester brengt de kinderen kennis bij, preekt op zondagen, maar brengt ook de autoriteiten op de hoogte van de armzalige leefomstandigheden, met als onbedoeld gevolg dat regeringsafgevaardigden een inspectiebezoek brengen en verordonneren dat het eiland ontruimd moet worden. Een jongere die goed kan schilderen, wordt na bemiddeling van de schoolmeester opgevangen bij een rijke kennis op het platteland om daar zijn schilderkunsten verder te ontwikkelen en verdwijnt zo van het eiland:
Hij ontdekte dat de huid van mensen in zonlicht veranderde, net zoals in het leerboek over bepaalde verfsoorten stelde. De huid veranderde niet alleen als ze door de zon verschroeide en door de lucht droogde, maar het licht van de zon veranderde de kleuren van alles van minuut tot minuut, van mensen, water, stenen en lucht.
‘Debiele kolonisten’
In 1912 komt de commissie van de gouverneursraad het eiland inspecteren, waarbij metingen van de bewoners plaatsvinden en etiketten worden opgeplakt als ‘Mulat – eersteklas imbeciel of debiel – krankzinnigheid – vermoedelijk erotisme’. En een week later staat er in een plaatselijke krant, dat de bewoners onder curatele zijn geplaatst:
Debiele kolonisten behoeftig en gedegenereerd bevonden.
Een ambtenaar, belast met het rondbrengen van de papieren tot uitzetting, vervloekt de honden, mept naar ze met de uitzettingspapieren en schreeuwt: ‘Help, hou die straathonden van me af!’ Een deel van de bewoners wordt afgevoerd, de bouwsels worden platgebrand, ofwel ‘Paradise Lost’, maar Harding laat dit niet helemaal zo maar gebeuren…
Het is een mooie combinatie van geschiedschrijving en fictie, waarmee een enigszins wrang, onbeduidend historisch gegeven, onder andere via de shortlist van de Booker Prize, in het volle daglicht komt te staan.
Op de foto boven dit artikel zijn enkele bewoners te zien voor een van hun bouwsels, kort voor de uitzetting. Het eiland is daarna onbewoond gebleven.
Boek: Dit andere paradijs – Paul Harding
