Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM, 1824-1964)

De N.V. Nederlandsche Handel-Maatschappij (NHM) werd op 9 maart 1824 opgericht door koning Willem I. Zelf werd de koning grootaandeelhouder in de Nederlandsche Handel-Maatschappij en had hij een stevige vinger in de pap van de bedrijfsvoering van deze handelsmaatschappij. Een korte geschiedenis van de NHM, het bedrijf dat bekend geworden is als voorloper van ABN AMRO.

Doel van de Nederlandsche Handel-Maatschappij

De NHM had ten doel om, als opvolger van de eind achttiende eeuw failliet gegane VOC, de bestaande handelsrelaties tussen Nederland en overzeese gebieden (met name Nederlands-Indië) uit te bouwen. Er moesten nieuwe handelskanalen aangeboord worden in het buitenland. De NHM – door tijdgenoten ‘de Maatschappij’ genoemd – speelde een belangrijke rol in de kolonie Nederlands-Indië. Daar inde de NHM onder meer belasting in natura, zoals suiker. Verder opereerde de NHM als handelsbedrijf, transporteur en staatsbankier.

In de statuten van de NHM, in artikel 59, stond de missie van het bedrijf als volgt omschreven:

“De bevordering van handel, scheepvaart, scheepsbouw, visserij, landbouw en (het fabriekswezen).”

Ontwikkeling van de NHM

De NHM zag officieel het levenslicht op 9 maart 1824. Willem I richtte de NHM toen op in Den Haag, per decreet. In de eerste decennia na de oprichting was de Nederlandsche Handel-Maatschappij hoofdzakelijk gericht op Nederlands-Indië. De koning werd zelf grootaandeelhouder en had rechtstreeks toegang tot de kapitalen die binnen de NHM vergaard werden. In 1827 verleende Willem I de NHM het alleenrecht op de invoer van opium, waardoor de winsten flink toenamen. Zeer winstgevend voor de NHM was ook de invoering van het Cultuurstelsel in Nederlands-Indië, vanaf 1830, waarbij een vijfde van de landbouwopbrengsten als belasting geïnd werd van Indische verbouwers van onder meer indigo, koffie, suiker, en later thee.

De NHM zorgde ervoor dat de Twentse textielindustrie kon bloeien in de negentiende en vroege twintigste eeuw. De NHM regelde namelijk de uitvoer van Twents textiel richting Indië, de zogenoemde ‘katoentjes’.

Bankactiviteiten

Vanaf ongeveer 1880 veranderde de strategie van de NHM. Het bedrijf ging zich meer focussen op bankactiviteiten in plaats van handelsbevordering. Aanvankelijk leidde dit tot verzet van de Raad van commissarissen, maar de omslag kwam er toch. De NHM ging zich vanaf toen toeleggen op de uitgave van obligaties en aandelen van bedrijven. In 1964 leidde dit tot een fusie met de Twentsche Bank, waardoor de Algemene Bank Nederland (ABN) tot stand kwam.

In de jaren 1902-1934 maakte de Nederlandsche Handel-Maatschappij onder het directeur- en presidentschap van C.J.K. van Aalst een bloeiperiode mee. Onder zijn bestuur ging de NHM zich steeds meer richten op speculaties en namen de bancaire activiteiten van de NHM verder toe. Dit leidde onder meer tot samenwerking met de Geldersche Credietvereening, vanaf 1916, die in 1936 door de Nederlandsche Handel-Maatschappij werd overgenomen.

In het interbellum belandde de NHM in zwaar weer, vooral als gevolg van de economische crisis in de jaren 1930. Vanaf 1934 bleken reorganisatie en bezuinigingen nodig. Na de Tweede Wereldoorlog bloeide de NHM weer op.

Het einde van de NHM kwam in 1964 doordat de organisatie samen met de Twentsche Bank de ABN ging vormen. In datzelfde jaar gingen ook de Amsterdamsche Bank en de Rotterdamsche Bank samenwerken en fuseerden tot AMRO. De ABN en de AMRO kwamen vervolgens in 1991 bijeen in de ABN AMRO.

Ook interessant: Nederland failliet? Hoe Nederland in 1844 bijna bankroet ging
…en: Beknopte biografie van koning Willem I der Nederlanden
Boek: Voor Handel en Maatschappij – Ton de Graaf

Bronnen ▼