Nieuwe Economische Politiek (NEP)

De Nieuwe Economische Politiek (NEP) werd in 1921 ingevoerd door de Russische leider Vladimir Lenin. Uiteindelijk bleef de Nieuwe Economische Politiek tot 1928, toen Stalin vijfjarenplannen invoerde, in werking. Een korte geschiedenis en definitie van dit economische begrip.

In het Russisch wordt de Nieuwe Economische Politiek aangeduid als НЭП – Новая экономическая политика, ofwel NEP: Novaja ekonomitjeskaja politika.

Aanleiding voor Lenins Nieuwe Economische Politiek

Na de Russische Revolutie in oktober 1917, ontstond er in Rusland een desastreuze burgeroorlog tussen de gematigde Witten en de extremere Roden. Van 1918-1922 was het land in de greep van deze burgeroorlog, die aan maar liefst vijftien miljoen Russen het leven kostte. Toen de Roden de strijd in 1922 definitief wonnen, richtte Vladimir Lenin officieel de USSR op.

In 1921 waren de Roden druk met het nationaliseren van boerengrond. Oogsten werden hierbij in beslag genomen. Veel boeren werkten tegen, waardoor voedseltekorten ontstonden en hongersnoden uitbraken. Hierom besloot Lenin – met steun van de minister van Economie Nikolaj Boecharin – om het strakke communisme iets te laten vieren en de boeren meer vrijheid te geven. Concreet besloot de communistische partijtop op 21 maart 1921, via een decreet, om in plaats van complete landbouwgronden met oogsten te confisqueren, een vaste belasting op de oogst in te stellen. Deze maatregel had effect en leidde tot een agrarische productietoename. Verder konden boeren een deel van hun oogst verkopen om extra winst te maken. Ook kwam er meer ruimte voor Russen om eigen bedrijven en ondernemingen op te zetten.

De industrie werd ten tijde van de Nieuwe Economische Politiek bestuurd vanuit zogenoemde trusts. Dit was een groep van zo’n tien bedrijven cq. fabrieken die samenwerkten. Ze hadden een zelfstandig bestuur en een eigen vermogen om te besteden aan investeringen en dergelijke.

Verder introduceerde Lenin ook een nieuwe munteenheid, om meer monetaire stabiliteit te creëren: de Tsjerwonetz. Ook kwamen er in februari 1924 nieuwe biljetten goudroebel uit.

Relatief succes & einde aan de Nieuwe Economische Politiek in 1928

De communistische filosoof Grigori Zinovjev (1883-1936) typeerde de Nieuwe Economische Politiek als…

…een tijdelijke afwijking, een tactische terugtrekking om het land klaar te maken voor een nieuwe en beslissende aanval van de arbeiders aan het front tegen het internationale kapitalisme.

Hoewel de NEP succesvol was, in de jaren 1920 was er sprake van industriële groei, bleef de Russische economie achter vergeleken met de situatie voorafgaand aan de Eerste Wereldoorlog. In 1924 lag de productie in de industrie nog steeds 40 procent lager dan in 1913. Later daalde het verschil tot zo’n 20 procent, maar de industrie bleef achterlopen qua groei.

Vijfjarenplannen

In 1928 nam Jozef Stalin afstand van de Nieuwe Economische Politiek van zijn voorganger Lenin. Stalin begon met het invoeren van vijfjarenplannen. Stalin was al langer, net als Leon Trotski, tégen de NEP geweest. Deze NEP-politiek zou, volgens de critici te kapitalistisch van aard zijn en de koelakken bevoordelen. Hierna zette Stalin de collectivisatie van de landbouw door, die in de crisisjaren 1930 mede leidde tot een zeer omvangrijke en ingrijpende hongersnood, bekend als de Holodomor. Deze landbouwcrisis leidde in 1931-1934, met name in de huidige Oekraïne, tot de dood van 4 tot 7 miljoen mensen. Volgens historica Anne Applebaum in Rode hongersnood. Stalins oorlog tegen de Oekraïne (2018) was deze hongersnood een georkestreerde genocide van Stalin op de Oekraïners.

Boek: Lenin in de trein – Catherine Merridale

Bronnen ▼