Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.
Selectie week 27
De Andere Bezetting
In Nederland heeft ‘de oorlog’ vrijwel altijd te maken met de Duitse bezetting. Dit boek gaat over die andere bezetting, over Nederlands-Indië na de Japanse inval. Wat gebeurde er in die samenleving, toen dit ‘Nederlands eigendom’ plotseling in Japanse handen overging? Kwam het keizerrijk zijn belofte na om de Indonesische bevolking welvaart en vrijheid te schenken? En hoe stelden Indonesische politici als Soekarno en Hatta zich op? De Andere Bezetting vertelt over de komst van het Japanse leger, de hoopvolle verwachtingen onder de Indonesiërs, de razzia’s in de Europese stadswijken en de beruchte kampen. Over de dwangarbeid, de Buitenkampers en de hongersnood onder het volk. En over een bevrijding zonder bevrijders.
De Ark van de Smaak in Nederland
Een ode aan de gastronomische rijkdom van Nederland. Nederland is niet alleen een van de grootste landbouwexporteurs ter wereld, maar ook een rijk culinair land met een royaal aanbod aan producten. Aardappelen, groentes, kazen, vissen, vruchten, granen en vee, het wordt hier gemaakt, verbouwd, gevangen, gefokt en geteeld. Veel is voor export bestemd en maar al te graag halen we producten ervoor terug uit het buitenland. En dat is zonde. De Ark van de Smaak in Nederland laat zien dat we heel goed kunnen volstaan met voedsel van eigen bodem. Minder ‘voedselkilometers’ maken en verkorting van de voedselketen is gezond voor mens, dier en natuur. Het draagt bij aan een betere regionale economie, eerlijker prijzen, verse producten die beter van smaak zijn en versterkt bovendien het contact tussen boer en burger.
De spiegel en het palet
Tot de twintigste eeuw werd de kunstgeschiedenis voornamelijk beschreven door witte mannen die de neiging hadden om over andere witte mannen te schrijven. Het idee dat vrouwen altijd al kunst hebben gemaakt, werd zelden als een mogelijkheid genoemd. Maar het tegendeel bleek waar te zijn. In De spiegel en het palet geeft Jennifer Higgie een overzicht van 500 jaar kunstgeschiedenis met vrouwelijke kunstenaars. Een geschiedenis vol verhalen over rebellie, avontuur, revolutie, reizen en tragedie, met in de hoofdrol de vrouwen die conventies de rug toekeerden en een leven leidden vol kracht, creativiteit en moed. Het resultaat is een fenomenale herziening van eeuwen kunstgeschiedenis.
Fragment: Glimlachende kunstenaressen uit de Gouden EeuwDroomlanders
Generaties lieten zich bedotten door hun illusies van verf, linnen en hout. Theaterdirecteurs betaalden fortuinen voor hun meesterschap. Kunstpausen grepen naar superlatieven om hen te prijzen. En toch belandden zij in de prullenmand van de geschiedenis: de decorschilders. Bruno Forment verrichtte meer dan tien jaar lang speurwerk in de krochten van de Belgisch-Nederlandse theatergeschiedenis. Aan de hand van oogstrelende beelden, herontdekt erfgoed en verrassende verhalen licht hij in Droomlanders het doek over een spectaculair ambacht en zijn meesters vroeger en nu. Wie waren deze kunstenaars, hoe gingen zij te werk en waarvan droomden zij? En waarom vielen ze plots uit de gratie?
Het nieuws verbeeld
Omslagen fungeren als blikvangers die de verkoop moeten stimuleren. In vroegmodern Europa vervulden titelprenten deze functie. Een bijzondere variant zijn de titelprenten van nieuwsperiodieken zoals de Europische Mercurius. Dit toonaangevende tijdschrift bevat zulke prenten over de periode 1690-1750. Daarop zijn vele onderwerpen uit het nieuws verbeeld, vooral allegorisch. Zo is de klassieke godenbode Mercurius op de prenten de verspreider van berichten. Prinses Europa en Zeus, vermomd als witte stier, symboliseren het Europese continent. Mars en Pax zijn vaak aanwezig, omdat zaken van oorlog en vrede de Europese politiek domineerden tijdens de zeventiende en achttiende eeuw.
Jungle
Voor de meeste mensen klinkt de jungle als heel ver weg. Maar over de hele wereld beïnvloeden tropische bossen de temperatuur, en zorgen ze voor regen en schone lucht. Bossen stabiliseren de bodem en leveren voedsel en ingrediënten voor essentiële producten. De kap van een groot deel van het regenwoud heeft dan ook grote invloed op de toekomst van de mensheid. In Jungle, een verrassende en nieuwe geschiedenis van de wereld, vertelt Patrick Roberts over de eerste planten op aarde, die miljoenen jaren geleden van grote invloed waren op de evolutie van de dinosauriërs, de eerste zoogdieren en de mens.
Mijnheer de baron is op reis
De Europese adel had in de periode 1814-1914 alle tijd en gelegenheid om buitenlandse reizen te ondernemen. Dankzij de opkomst van luxe internationale treinen, weelderige cruiseschepen en exclusieve Grand Hôtels kon dat comfortabel en in stijl. Mensen van adel bezochten een Kurort in Duitsland of Frankrijk, een chique badplaats aan de Noordzee, de nog onbedorven Côte d’Azur. Of ze gingen skiën in de Zwitserse bergen. Ook exotische bestemmingen werden aangedaan, zolang de exclusiviteit maar was gewaarborgd. In het fraai geïllustreerde en vlot geschreven Mijnheer de baron is op reis brengt Janneke Budding alle aspecten van het reizen op stand tot leven, inclusief de motieven om op reis te gaan.
Artikel: Buitenlandse reizen van de adel in de lange negentiende eeuwSlavernij en de stad Utrecht
Net als andere bekende Hollandse bestuurs- en handelscentra was ook de stad Utrecht nauw betrokken bij de slavenhandel en slavernij. Maar hoe zag die verwikkeling – in de schaduw van steden als Amsterdam en Rotterdam – er eigenlijk uit? Hoe profiteerde Utrecht van de slavenhandel en de producten die uit slavenarbeid voortkwamen? Welke invloed had de bovenlaag van stedelijke bestuurders en investeerders op de levens van de vele tot slaaf gemaakten in Oost en West? En hoe zat het met de kerk? Waarom werd Utrecht een centrum van abolitionisme? Welke sporen van het koloniale verleden draagt de stad nu nog?
Tussen leger en maatschappij
In Tussen Leger en Maatschappij, Militaire muziek in Nederland 1819-1923 staat de positie van de militaire muzikant centraal. Zijn plaats was gedurende de negentiende en vroeg twintigste eeuw een bijzondere, vaak ook wankele, tussen de militaire organisatie met haar strakke hiërarchie en de civiele wereld van de muziek, waar een geheel andere cultuur heerste. Een militaire organisatie die enerzijds de muzikant om praktische redenen en ook wel ten behoeve van het imago van de krijgsmacht waardeerde, maar anderzijds niet bereid was hieraan veel geld te spenderen. Pas rond 1900 begon de Tweede Kamer zich met de positie van de onderofficier, en daarmee ook de militaire muziek, bezig te houden. Dat betekende overigens niet dat de muzikant er op vooruitging. Inkrimping van de muziekkorpsen was het hoofddoel.
Voor moedertaal en vaderland
Verguisd, belachelijk gemaakt, onleesbaar verklaard. Nochtans is hij de enige Vlaamse auteur, wiens volledige werk in het Frans en het Duits vertaald werd, en van wie veel werken ook in andere talen verschenen. Een schrijver die bij het verschijnen van zijn ‘honderdste boekdeel’ in Brussel gevierd werd door tienduizenden lezers. De eerste man die het aandurfde op het Belgisch grondgebied een roman in het Nederlands te publiceren. Hij stond aan de wieg van de eerste Vlaamse krant, hij promootte onderwijs voor vrouwen, hij ijverde voor het gebruik van de volkstaal in openbare besturen en in rechtszaken, en vocht tegen iedereen die het Nederlands als cultuurtaal door het Frans wilde laten verdringen.
