Oscar Wilde en ‘Die Ballade von Reading Gaol’ (1961)

Op 3 februari 1961 kreeg Abraham Horodisch, antiquaar en uitgever te Amsterdam, van zijn echtgenote Alice Horodisch-Garnmann, een bijzonder verjaardagscadeau. Het was een kleine leporello met op de band slechts de aanduiding C33. Onder dit pseudoniem werd in 1898 bij Leonard Smithers in Londen de Ballad of Reading Gaol gepubliceerd. Pas vanaf de zevende druk van 1899 werd algemeen bekend dat Oscar Wilde de auteur van dit gedicht was.

Wilde verbleef van 23 november 1895 tot 18 mei 1897 in Reading in de derde cel op de derde verdieping van afdeling C: C.3.3. Na zijn vrijlating uit de gevangenis van Reading schreef Wilde dit lange gedicht, deels als een aanklacht tegen de doodstraf. Het gedicht werd opgedragen aan Charles Thomas Wooldridge, die tijdens de gevangenschap van Wilde in Reading werd opgehangen.

Het boekje uit 1961 is een unica, waarvoor Alice, die onder meer werkzaam was als boekillustrator en reclametekenaar, de tekst van Wilde in het Duits vertaalde, kalligrafeerde en van illustraties voorzag. In hetzelfde jaar 1961 werden negen bladzijden uit dit originele werk gereproduceerd in een gelimiteerde editie. Het handschrift zelf maakt deel uit van een verzameling miniatuurboekjes die Alice jaarlijks voor de verjaardag van haar man maakte. Deze traditie begon in 1943, in het vluchtelingenkamp Sumiswald in Zwitserland, waar het echtpaar verbleef na twee keer de nazi’s te zijn ontvlucht, in 1933 uit Berlijn en in 1942 uit Amsterdam.

Tot en met 1984 maakte Alice in totaal 59 verjaardagsboekjes (in een aantal jaren maakte ze er twee of zelfs drie). Het gedicht van Wilde had kennelijk een grote betekenis voor Abraham Horodisch. Vanaf de vroege jaren twintig verzamelde hij uitgaven van de tekst en wist uiteindelijk ongeveer honderdvijftig verschillende edities bij elkaar te brengen, met onder meer uitgaven in het Zweeds, Hongaars, Russisch, Japans en Hebreeuws. Hierbij natuurlijk ook twee exemplaren van de eerste editie, éen van de achthonderd op handgeschept, en éen van de dertig op ‘Japanese vellum’. Deze laatste bevatte zelfs nog een half briefje in het handschrift van Wilde zelf.

Twee passies

Het echtpaar Horodisch bracht nog een aantal andere boekverzamelingen bij elkaar, waaronder een belangrijke verzameling oude miniatuurboeken en een verzameling ABC-boeken. Deze collecties werden, met de Reading Gaol-collectie én de verjaardagsboekjes, aan Museum Meermanno geschonken. Die Ballade von Reading Gaol, waarin twee passies van Abraham Horodisch zijn verenigd, is straks ongetwijfeld te zien in de tentoonstelling rond miniatuurboeken, die op 1 oktober aanstaande in Museum Meermanno opent.

~ Rickey Tax – Museum Meermanno

Boek: ‘The Ballad of Reading Gaol’ en andere gedichten