Ouranos (Uranus) – God van de hemel

De oergod Ouranos (Uranus) is in de Griekse mythologie de personificatie van de hemel. Zowel zoon als echtgenoot van Gaea, de godin van de aarde. De Romeinse tegenhanger van de god is Caelus.

Volgens de Griekse dichter Hesiodus werd Ouranos geboren uit Gaea. In zijn beroemde Theogonie uit circa 700 v.Chr. schrijft hij:

Aarde heeft eerst haar gelijke, de Hemel, het leven geschonken, helder door sterren, opdat hij de aarde geheel zou bedekken om voor de goden voor eeuwig een veilige woonplaats te vormen. Vertaling: Ronald Blankenborg (Damon, 2015)

De hemelgod Ouranos gaf vervolgens samen met zijn moeder en echtgenote Gaea het leven aan de Ourea (de goddelijke Griekse bergen) en Pontus, de mythologische personificatie van de zee. Zij worden eveneens als oergoden beschouwd. Uit de verbintenis met Gaea werden hierna nog verschillende monsterlijke wezens geboren: de twaalf Titanen, de drie Cyclopen (eenogigen) en drie Hecatonchiren (honderdarmigen).

De castratie van Ouranos

Ouranos schaamde zich voor zijn kinderen en vreesde dat hij door een van hen zou worden onttroond. Hij besloot de Cyclopen, Titanen en Hecatoncheiren daarom op te sluiten. De Hecatonchiren werden samen met de Titanen in de Tartarus gesmeten, het diepste gedeelte van de onderwereld. De hemelgod borg zijn kinderen na hun geboorte feitelijk dus weer op in het lichaam van hun moeder. De Cyclopen werden verbannen naar het vorige hart van de vulkanische berg Etna.

De verdrijving van haar kinderen naar het binnenste van de aarde doet Gaea pijn, ook fysiek. Ze roept de Titanen daarom op in opstand te komen tegen hun vader. Geen van de Titanen heeft hier echter de moed voor, op één na, de jongste: Cronus (Kronos – Saturnus). Deze Titaan durft het wel op te nemen tegen zijn vader. Cronus haalt zijn broers over deel te nemen aan de strijd tegen hun machtige vader. Eerst besluiten ze de Cyclopen en Hecatonchiren te bevrijden zodat die zich bij hun kunnen voegen. Hierna barst een gruwelijke strijd los. Met een list wordt het gevecht uiteindelijk beëindigd. Gaea schenkt haar zoon Cronus een vuurstenen sikkel waarmee deze zijn vader vanuit de baarmoeder castreerde. Woest slingert Cronus het geslachtsdeel van zijn vader vervolgens over zijn schouder. Het rondspattende bloed bezwangert de schoot van Gaea waardoor verschillende bijzondere mythische wezens geboren worden, waaronder de Erinyen, Giganten en de Melische nimfen. Het geslachtsdeel van Ouranous belandt uiteindelijk in zee. Daar vermengen de golven zich met het zaad van Ouranos en ontstaat een schuimlaag waaruit de liefdesgodin Aphrodite (Venus) wordt geboren.

De gewelddadige castratie van de hemelgod is onder meer beschreven door Hesiodus. Over de geboorte van Aphrodite schrijft hij:

Ondertussen verscheen er een helder glinsterend schuim overal uit de huid van de god, een meisje kwam op uit het schuim. Op het heerlijke Kythera landde zij eerst maar bereikte vandaar het door water omcirkelde Kyprus. Wat er aan land kwam was prachtig, een knappe godin, en de weide bloesemde onder haar soepele voetjes. Vertaling: Ronald Blankenborg (Damon, 2015)

Ouranos is diep vernederd na zijn castratie en druipt af. Hij laat zijn zoon echter nog wel weten dat die op zijn beurt later ook onttroond zal worden door zijn zoon. In latere mythen speelt Ouranos nauwelijks nog een rol. De heerschappij is nu in handen van Kronos. Hij wordt later inderdaad ook verslagen door zijn zoon: Zeus.

Varianten

Er zijn in mythologieën meer verhalen te vinden die een gewelddadige scheiding tussen de aarde en de hemel beschrijven. Vanuit de Hurritische mythologie is bijvoorbeeld een verhaal bekend over de hemelgod Kumarbi die de macht grijpt door de genitaliën van zijn vader Anu (het hemelgewelf) af te bijten.

Bronnen ▼