De god Pan is in de Griekse mythologie de god van het vee en het dierlijk instinct. Pan behoort tot de saters, goden die half mens half bok zijn en onder meer bekend staan om hun lust voor wijn en het verleiden van nimfen.
Volgens verschillende verhalen was hij de zoon van de god Hermes, maar Zeus, Apollo en Kronos zijn ook wel als vader genoemd. Over zijn moeder bestaat eveneens onduidelijkheid. Namen die circuleren zijn onder meer Penelope, Dryope en Callisto. Volgens de meeste verhalen schrok de moeder, wie het dan ook was, in ieder geval zo erg van de lelijkheid van haar kind dat ze na de bevalling onmiddellijk de benen nam. Gezien het feit dat zoonlief geboren werd met bokkenhorens en een bokkenstaart is dat niet heel verwonderlijk… Nadat zijn moeder hem verlaten had, ontfermden nimfen zich over de jonge Pan. De god groeide volgens de verhalen op in Arcadië.
Pan verkeerde graag en veel in het gezelschap van nimfen die hij veelal probeerde te verleiden. Ook slaagde hij er ooit in de maangodin Selene voor zich te winnen, door zich te in een witte vacht te hullen.
De god Pan en de panfluit
De panfluit (ook wel herdersfluit genoemd) is naar de god genoemd en ontstond volgens de mythologie als volgt. Pan had een oogje op de nimf Syrinx maar hij had pech: Syrinx wilde maagd blijven. Terwijl Pan haar achterna zat bad de nimf tot de goden om verlost te worden van haar hitsige achtervolger.
Gaea, Moeder Aarde, hoorde de noodkreet van Syrinx en schoot te hulp. Net op tijd veranderde ze de nimf in een rietkraag. Pan zonk hierna ontzet neer in het riet en zuchtte. Zijn adem werd opgevangen door het riet dat het geluid versterkte tot een klagerig gezang. Geboeid door het geluid dat hij uit het riet hoorde komen, plukte Pan vervolgens zeven rietstengels en maakte er een fluit van: de panfluit.
Erg knap was Pan als gezegd niet. Zijn uiterlijk zorgde er geregeld voor dat mensen angstig werden. In paniek vluchtten ze weg.
In de Middeleeuwen werd Pans afbeelding geregeld gebruikt om de duivel mee uit te beelden. In het latijn wordt Pan ‘Faunus’ genoemd. De binnenste maan van de planeet is naar deze God uit de oudheid vernoemd. In de Romeinse mythologie werden de goden Silvanus en Faunus soms aan Pan gelijkgesteld.
Marathon en Midas
De oude Grieken vereerden hem als de god van de bossen en beschermer van de kudden. Sommige Atheners geloofden dat de god een rol speelde tijdens de beroemde Slag bij Marathon van 490 v.Chr. Hij zou de aanvallende Perzen toen schrik hebben aangejaagd waardoor ze in paniek de benen namen. In Athene werd daarom een heiligdom voor de godheid opgericht. De god Pan speelt ook een rol in de mythe van koning Midas.
Boek: Mythen, legenden, vertellingen: een cultuurhistorische reis langs wereldmythen en legenden
