Prehistorie – Betekenis begrip en periodisering

De term Prehistorie wordt gebruikt om de tijd vóór de uitvinding van het schrift mee aan te duiden. Omdat het schrift niet overal op de wereld op dezelfde tijd in gebruik kwam, liep de Prehistorie niet op alle plekken ter wereld gelijktijdig ten einde.

Het begrip ‘Prehistorie’

Het begrip ‘prehistorie’ werd geïntroduceerd door de Franse archeoloog Paul Tournal van de Universiteit van Narbonne in 1833. Oorspronkelijk gebruikte hij het begrip antéhistorique, maar halverwege de negentiende eeuw vertaalde de Canadese wetenschapper Daniel Wilson (1816–1892) de term als Prehistory in het Engelse vakjargon. Het laatste begrip werd uiteindelijk gangbaar in de archeologie.

Prehistorie: de tijd van de ongeschreven bronnen

De Prehistorie is hoofdzakelijk het onderzoeksterrein van archeologen. De archeologie onderzoekt immers vooral voorwerpen en overblijfselen uit het verleden, terwijl historici zich hoofdzakelijk richten op het onderzoeken van geschreven bronnen. Typerend voor de Prehistorie is het ontbreken van geschreven bronnen of de onleesbaarheid daarvan. Een veelgebruikte definitie van Prehistorie – ook wel voorgeschiedenis of oertijd genoemd – is dan ook deze:

Het tijdvak uit de geschiedenis waarvan geen geschreven bronnen zijn gevonden, of waarvan we deze bronnen niet begrijpen.

De Prehistorie wordt onderverdeeld in tal van archeologische perioden en culturen, waaronder de Bandkeramiek en de Swifterbantcultuur.

Einde Prehistorie begon in Mesopotamië

Met de uitvinding van het spijkerschrift door de Mesopotamiërs, rond 3300 v. Chr., eindigde in de zogeheten Vruchtbare Halve Maan de prehistorie. Maar de periodisering is dus omstreden en wereldwijd anders. In het huidige Nederland eindigde de Prehistorie bijvoorbeeld enkele decennia voor het begin van de jaartelling met de komst van de Romeinen. Zij namen het schrift mee naar onze gebieden, die Germania Inferior genoemd werden, en maakten zo een einde aan de Prehistorie in onze regionen.

Maar het kan problematisch worden in het geval van Egypte, als we de zojuist genoemde definitie van het begrip Prehistorie hanteren. Het hiërogliefenschrift werd pas in 1822 ontcijferd… Dus je zou kunnen beargumenteren dat de Egyptische beschaving voor die tijd in de Prehistorie verkeerde…

Na de Prehistorie

In het door de Commissie-De Rooy gebruikte systeem van de Tien Tijdvakken met 49 kenmerken is voor het gemak het jaar 3000 v.Chr. gehanteerd als eindmoment van de Prehistorie, onder de naam Tijd van jagers en boeren. Daarna begon de Tijd van de Grieken en Romeinen, die historici de Oudheid of Klassieke Tijd noemen. Deze duurt bij De Rooij tot ongeveer 500, terwijl historici de Oudheid regelmatig preciezer laten aflopen omstreeks het jaar 476, toen het West-Romeinse Rijk viel.

Bronnen ▼