Psalm 151, een psalm die in de meeste bijbels niet te vinden is

Je hoeft maar een beetje bijbelkennis te hebben om te weten dat er honderdvijftig Psalmen in de bijbel te vinden zijn. Veel versies van de Septuagint, de oudste Griekse vertaling van de Hebreeuwse bijbel, bevatten echter nóg een psalm: Psalm 151.

De Septuagint kwam tot stand in de laatste eeuwen voor onze jaartelling, waarschijnlijk in Alexandrië. Deze versie werd vooral gebruikt door Joodse gemeenschappen in de diaspora en later ook door de vroege christenen. In veel Septuaginta-handschriften is Psalm 151 opgenomen als een soort toegift. In Nederlandse vertalingen van de Hebreeuwse Bijbel ontbreekt de psalm echter, omdat hij niet voorkomt in de zogeheten masoretische tekst, de gestandaardiseerde Hebreeuwse versie die door Joodse geleerden in de vroege Middeleeuwen werd vastgelegd. Binnen de Oosters-orthodoxe kerk en de Koptische Kerk wordt Psalm 151 daarentegen wél als canoniek beschouwd en opgenomen in de officiële bijbeltekst.

Qumran

Lange tijd werd gedacht dat er geen Hebreeuwse versie van Psalm 151 bestond. Dat veranderde halverwege de twintigste eeuw, toen in de grotten van Qumran, op de Westelijke Jordaanoever, een grote Psalmrol (11Q5) werd ontdekt. Op deze rol trof men ook twee korte Hebreeuwse liederen aan waarvan men aanneemt dat deze de basis vormden van Psalm 151 zoals die in de Septuagint is terug te vinden.

De Septuagint meldt dat David het lied schreef na zijn gevecht met Goliath, de beruchte Filistijnse reus die hij volgens de Bijbel met een steen uit zijn slinger versloeg. De meeste bijbelonderzoekers gaan er tegenwoordig echter van uit dat de psalm is geschreven door een latere auteur.

Twee teksten

In de Septuagint wordt de psalm als één lied gepresenteerd, terwijl uit de Qumran-rol blijkt dat hij oorspronkelijk uit twee afzonderlijke Hebreeuwse teksten bestond (door onderzoekers aangeduid als Psalm 151A en 151B). De Septuagint heeft deze twee teksten samengevoegd en hier en daar aangepast om er een vloeiend geheel van te maken. Inhoudelijk komt de versie uit Qumran grotendeels overeen met de Griekse tekst, maar op sommige punten is de toon of nadruk anders.

Psalm 151 verhaalt hoe David, als jongste zoon, door de profeet Samuel wordt gezalfd en vervolgens, met hulp van God, afrekent met de reus Goliath. De eerste Nederlandse berijming van Psalm 151 dateert uit 1624, maar verscheen pas in 1722 voor het eerst in druk.

Invoeging

Er is weleens gesuggereerd dat het oorspronkelijk liturgisch gebruik kan zijn geweest om de tekst van Psalm 151 in te voegen direct na 1 Samuel 16:12. Deze plek in het verhaal markeert het moment waarop David weggehaald wordt bij de schaapskudde om gezalfd te worden door de profeet Samuel. De inhoud van de psalm sluit daar thematisch inderdaad goed bij aan.

Psalm 152-155

Naast de vrij onbekende Psalm 151 zijn er ook nog vier andere tamelijk onbekende niet-canonieke psalmen, die bekendstaan als Psalmen 152 tot en met 155. Deze zijn alleen overgeleverd in Syrische of Hebreeuwse handschriften. Ze bevatten lofzangen, gebeden en smeekbeden, en worden soms toegeschreven aan David. Net als Psalm 151 worden ze in sommige religieuze tradities als waardevolle, zij het niet-canonieke, teksten beschouwd.

Bronnen ▼