Scherpe resolutie (4 augustus 1617)

De Scherpe Resolutie is een politiek besluit dat te maken heeft met het conflict tussen remonstranten en contraremonstranten in de vroege zeventiende eeuw. Het betreft een besluit dat de Staten van Holland op 4 augustus 1617 namen – tijdens het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) – op initiatief van de remonstrant en raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt. Hij wilde namelijk voorkomen dat zijn tegenstander, de contraremonstrant prins Maurits, een staatsgreep pleegde.

Achtergrond van de Scherpe Resolutie

Tijdens het Twaalfjarig Bestand, een periode van wapenstilstand tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) – voelde Johan van Oldenbarnevelt hoe de macht verschoof naar stadhouder Maurits. De Scherpe Resolutie was een laatste poging van de oude raadspensionaris om dit te verhinderen.

De onenigheid tussen beide politieke kopstukken had betrekking op het Twaalfjarig Bestand (Van Oldenbarnevelt was vóór, Maurits wilde liever doorvechten tegen Spanje), politiek (Van Oldenbarnevelt en de regenten wilden een te sterke machtspositie van Maurits voorkomen) en op godsdienst (Maurits hing het strengere contraremonstrantisme aan, Van Oldenbarnevelt was remonstrants).

De directe aanleiding tot de invoering van de Scherpe Resolutie was een godsdienstig opstootje. De contraremonstranten – de partij van Maurits – hadden de Haagse Kloosterkerk ingenomen en de remonstranten buitenspel gezet.

Inhoud van de Scherpe Resolutie

Johan van Oldenbarnevelt vroeg de Staten van Holland vier zaken te regelen:

1. Toestemming voor de Hollandse de steden om zelfstandige milities op te richten (zogenoemde waardgelders, ofwel huurlingen; dit begrip was afgeleid van het Duitse Wartegeld (wachtgeld).);
2. Een verbod op rechtsgang van burgers naar de Hoge Raad en het Hof van Holland;
3. Het verantwoordelijk maken van elke ambtenaar (regent) in de steden en Staten voor het handhaven van de openbare orde;
4. Legertroepen in Holland verplichten om te gehoorzamen aan de stadsbesturen en Staten waar zij gestationeerd waren.

Met name het laatste besluit was een regelrechte provocatie richting Maurits, die als stadhouder het opperbevel over de troepen van de Republiek voerde.

Afloop: onthoofding van Van Oldenbarnevelt

Maurits mobiliseerde hierna de steden in Holland om zich van scherpe Resolutie af te keren. Hij pleegde staatsgreep, verklaarde de Scherpe Resolutie ongeldig en ging over tot de arrestatie van raadspensionaris Van Oldenbarnevelt en diens aanhangers. Op godsdienstig vlak behaalde Maurits een overwinning tijdens de Synode van Dordrecht (1618-1619), dat de leerstellingen van de remonstranten als ongereformeerd bestempelde en veroordeelde.

De onenigheid tussen raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt en prins Maurits liep uit op een escalatie: op 13 mei 1619 werd de raadspensionaris op het Binnenhof in Den Haag onthoofd op beschuldiging van landverraad.

Leestip: Executie van Johan van Oldenbarnebelt (1619)
Handig: Tijdlijn en samenvatting Tachtigjarige Oorlog
Boek: Het Twaalfjarig Bestand, 1609-1621

Bronnen ▼