Sedentair – sedentarisme

Het begrip sedentair, als verschijnsel ook wel sedentarisme genoemd, wordt in de geschiedschrijving in specifieke situaties gebruikt. Met name de periode sinds de Neolitische Revolutie – de landbouwrevolutie in de Prehistorie – liet de opkomst van een sedentaire leefwijze zien. Wat betekent dit begrip precies?

Betekenissen van ‘sedentair’

De term sedentair is afkomstig van het Latijn sedere, wat ‘zitten’ betekent. In de geschiedschrijving en geografie is het begrip het ’tegenovergestelde’ van een nomade, (e)migrant of pelgrim. Een sedentair persoon blijft namelijk op dezelfde plek wonen, terwijl nomaden, (e)migranten en/of pelgrims zich verplaatsen.

Het Algemeen Nederlands Woordenboek geeft de volgende betekenissen aan sedentair:

1. op of vanuit een vaste woonplaats, verblijfplaats of standplaats
2. veel of langdurig zittend
3. een vaste woonplaats, verblijfplaats of standplaats hebbend
4. waarbij men veel of langdurig zit; zittend
5. iemand die veel zit

Prehistorie tot de uitvinding van de landbouw

In de tijd van jagers en verzamelaars, de tijd voor de uitvinding van de landbouw rond 12.000 v.Chr. in het Midden-Oosten, was er sprake van een overwegend nomadische leefwijze. De jagers en verzamelaars trokken achter de dieren aan voor vlees en verzamelden vruchten en noten. Ze hadden geen vaste woon- of verblijfplaats. Al voor de uitvinding van de landbouw ging de mens steeds meer sedentair wonen: op één vaste plek. Deze sedentaire levenswijze was een voorwaarde voor het ontstaan van de landbouw. De landbouw die toen uitgevonden werd vereiste dat mensen op dezelfde plaats bleven wonen. De landbouwrevolutie maakte dit ook mogelijk: er kwam meer en beter voedsel, waardoor men minder hoefde te verzamelen en jagen.

Sedentaire leefwijze: ontstaan van dorpen en steden

Door de ontwikkeling van de landbouw moesten mensen op dezelfde plek blijven wonen en nam de sedentaire leefwijze toe. Hierdoor ontstonden er dorpen en steden. Vroege voorbeelden van oude steden zijn onder meer Jericho, Ur en Babel. Een mooi voorbeeld van een sedentaire samenleving is de Trechterbekercultuur (ca. 4900-2750 v.Chr.), bekend van onder meer de hunebedden.

Link: Overzicht van boeken over de prehistorie

Bronnen ▼