Het Seleucidische Rijk (311-63 v.Chr.) – Opkomst en ondergang

Toen in 323 v.Chr. Alexander de Grote plots kwam te overlijden, ontspon zich onder zijn generaals een hevige machtsstrijd om de heerschappij over zijn enorme rijk dat zich uitstrekte van Macedonië tot aan de Indusvallei. Korte tijd nadien riep Seleucus I Nicator, één van Alexanders veldheren, zichzelf uit tot satraap van Babylonië en legde daarmee de grondvesten van het latere Seleucidische Rijk.

De daaropvolgende gebeurtenissen

Seleucus slaagde er echter niet in zijn machtspositie te consolideren en werd door Antigonos, bijgenaamd de éénogige en vroegere generaal van Alexander de Grote, verdreven. Hij vluchtte naar Egypte waar intussen Ptolemaeus na de dood van Alexander als koning heerste. Met diens hulp keerde Seleucus aan het hoofd van een legermacht in het voorjaar van 311 v.Chr. terug naar Babylonië. Hij wist er met een verrassingsaanval de troepen van Antigonos te verslaan en bovendien de omliggende satrapieën te veroveren. Toen het nieuws van Seleucus’ overwinning Antigonos bereikte, stuurde deze zijn zoon Demetrios met een aanzienlijke krijgsmacht naar Babylon. Dit kon de krijgskansen echter niet meer doen keren en Antigonos besloot daarop voorlopig af te zien van verdere aanspraken op de voormalige Perzische hoofdstad en erkende Seleucus als heerser over Babylonië en de door hem geannexeerde gebieden.

De zucht naar macht

Versterkt door de overwinningen die hij op Antigonos en zijn zoon behaalde, rukte Seleucus met zijn leger verder oostwaarts op. Na zich meester gemaakt te hebben van de rest van Perzië, lijfde hij ook Bactrië in (een landstreek in het noordoosten van wat nu Afghanistan is), om vervolgens net zoals Alexander de Grote de Indusvallei te bereiken. Daar raakte hij slaags met het goed georganiseerde en bewapende leger van radja Chandragupta Maurya. Toen de strijd in het nadeel van de Grieken dreigde te keren, startte Seleucus vredesonderhandelingen op met Chandragupta. Om het bestand te bezegelen huwde Seleucus daarop één van zijn dochters uit aan de Indische vorst die hem als tegengift een vijfhonderdtal krijgsolifanten cadeau gaf. De olifanten zouden later in de Slag bij Ipsos een cruciale rol spelen om Antigonos en zijn zoon Demetrios definitief te verslaan. De veldslag, vernoemd naar het gelijknamige dorp in het midwesten van de Anatolische hoogvlakte, ging de geschiedenisboeken in als de enige grote Slag uit de Hellenistische periode waarbij beide partijen gebruik maakten van Indische vechtolifanten.

Het verdere verhaal

In 305 v. Chr. mat Seleucus zichzelf de titel aan van “Basileus” of koning en legde daarmee de basis van het Seleucidische koninkrijk dat gedurende meer dan twee eeuwen een leidende rol zou spelen in het Midden-Oosten en grote delen van Klein-Azië. Op het hoogtepunt van Seleucus’ macht strekte zijn imperium zich uit van Thracië tot aan de grenzen van het huidige Oezbekistan. In 281 v.Chr. werd de toen zevenenzeventig jaar oude Seleucus vermoord en opgevolgd door zijn zoon Antiochus I Soter. Deze streefde in tegenstelling tot zijn vader naar een goede verstandhouding met de andere heersers uit de omringende gebieden hetgeen decennialang voor vrede en stabiliteit zorgde in de regio. Na diens dood in 261 v.Chr. volgden verscheidene koningen hem op maar begonnen tegelijkertijd ook de eerste barsten in de machtspositie van het Seleucidenrijk zichtbaar te worden. Zo gingen in de tweede helft van de derde eeuw v.Chr. aanzienlijke gebieden verloren voor de Seleuciden. In het oosten waren de Parthen in opstand gekomen en weigerden nog langer het centrale Seleucidische gezag te erkennen terwijl in Klein-Azië de handelsstad Pergamon zich tot een onafhankelijke stadstaat uitriep en haar grenzen uitbreidde tot aan het Taurusgebergte.

Verval en ondergang van het Seleucidische Rijk

In de daaropvolgende eeuwen ging het steeds verder bergafwaarts. Begin tweede eeuw v.Chr. leed de toenmalige Seleucidische koning Antiochus III in de Slag bij Magnesia een verpletterende nederlaag tegen een Romeins expeditieleger aangevoerd door Scipio Africanus Maior waardoor het aan Rome de controle over de westkust van Anatolië moest overdragen en een oorlogsschatting betalen van 15.000 talenten hetgeen in die tijd een enorm bedrag was. Tot overmaat van ramp wisten korte tijd nadien de Parthen Babylonië in te nemen en bedreigden deze de oostgrens van het Seleucidenrijk.

In 83 v.Chr. veroverde de Armeense vorst Tigranes grote delen van wat nog van het Seleucidenrijk overbleef. De doodsteek kwam echter enkele jaren later toen in 64 v.Chr. de laatste Seleucidische koning Antiochus XIII door Gnaeus Pompeius Magnus werd verdreven waarna het land werd ingelijfd bij het Romeinse Rijk.