Shogun – Japanse heerser

Een shogun (ook wel sjogoen of taikoen) was tot 1868 de aanduiding voor een militaire Japanse heerser die feitelijk vaak de volledige macht uitoefende, terwijl de keizer formeel het symbolische gezag behield.

De titel werd voor het eerst gebruikt aan het eind van de zogeheten Heianperiode. De Japanner Minamoto no Yoritomo kreeg toen, in het jaar 1185, na een succesvolle campagne de militaire controle over Japan in handen. Zeven jaar later nam hij de titel van shogun aan, waarmee het eerste shogunaat werd gevestigd. Het woord shogun is afgeleid van Seii Taishōgun (征夷大将軍) wat vertaald iets betekent als ‘legerleider die de barbaren verslaat’.

In de eeuwen hierna bleef de shogun een centraal figuur in het Japanse bestuur, met verschillende dynastieën die elkaar opvolgden en de feitelijke macht over het land uitoefenden, terwijl de keizer vaak een meer ceremoniële rol behield en een wat teruggetrokken bestaan leidde. De shogun steunde op daimyo’s, lokale krijgsheren of landheren. Hoewel deze feodale heersers ondergeschikt waren aan de shogun, waren ze vaak zeer machtig.

Tokugawa-shogunaat

Het bekendste shogunaat is waarschijnlijk het Tokugawa-shogunaat dat in 1603 werd ingesteld en de zogeheten Edoperiode inluidde, vernoemd naar de stad Edo (het huidige Tokio) vanwaaruit werd geregeerd. De stichter van dit shogunaat, Tokugawa Ieyasu, kreeg de titel toegekend door de keizer, waardoor de positie in de praktijk erfelijk werd. De periode die volgde werd gekenmerkt door langdurige vrede, economische bloei en isolatiepolitiek, waarbij buitenlandse contacten en handel werden beperkt. Dit shogunaat eindigde met de Meiji-restauratie in 1867, waarbij de oorspronkelijke macht van de Japanse keizer werd hersteld en Japan begon aan een periode van snelle modernisering en hervormingen.

TV-serie

Het begrip shogun is vandaag de dag ook bekend dankzij de historische miniserie Shōgun (2024), die gebaseerd is op een gelijknamige roman van James Clavell. De serie speelt zich af in het zeventiende-eeuwse Japan, ten tijde van het Tokugawa-shogunaat, en volgt een Engelse zeevaarder die schipbreuk lijdt en zo in het isolationistische Japan belandt. Hier raakt hij vervolgens betrokken bij allerlei intriges en de strijd van verschillende daimyo’s om het shogunaat.

Bronnen ▼