Soms zit de politiek in de familie

Vrijwel zeker wordt Sophie Hermans fractievoorzitter van de VVD. Zij is de dochter van Loek Hermans, onder meer voormalig Tweede Kamerlid, minister en Eerste Kamerlid, ook namens de VVD. Haar zus Caroline is politiek assistente van premier (en VVD-leider) Mark Rutte, een functie die Sophie Hermans eerder zelf bekleedde. Familierelaties in de Nederlandse politiek komen voor. Niet zo vaak wellicht als in de Belgische, maar het zijn er toch behoorlijk wat.

Het bekendste voorbeeld is vermoedelijk dat van Willem Drees senior en Willem Drees junior. De eerste was het boegbeeld van de PvdA in de jaren veertig en vijftig. Hij was onder meer tien jaar lang premier. De tweede leidde begin jaren zeventig de PvdA-afsplitsing DS’70. Een partij waartoe zijn vader niet toetrad, maar waar hij wel op stemde.

Ook heel bekend: SP-leider Lilian Marijnissen. Haar vader Jan was dat ook jarenlang. Hij was niet alleen fractieleider, maar ook partijvoorzitter van de Socialistische Partij. En Pieter Heerma, de afgelopen vier jaar fractievoorzitter van het CDA, net als wijlen zijn vader in de jaren negentig.

Maar er zijn veel meer gevallen. Zoveel dat een complete opsomming te ver zou voeren, zelfs als we ons beperken tot de periode na de Tweede Wereldoorlog en tot politiek Den Haag.

Andere koers

Opvallend daarbij is dat familieleden niet zelden een heel andere koers kiezen dan hun verwanten. Neem Wilhelm Friedrich (‘Gaius’) De Gaay Fortman, een bekende oud-minister van de Anti-Revolutionaire Partij (ARP, een voorloper van het CDA). Zijn zoon Bas maakte aanvankelijk weliswaar ook deel uit van deze partij, maar fungeerde begin jaren zeventig als de eerste lijsttrekker van de PPR (Politieke Partij Radicalen, die in 1990 met enkele andere partijen GroenLinks zou gaan vormen).

Ook Jozias van Aartsen (minister, VVD-aanvoerder) sloeg een andere politieke richting in dan zijn vader Jan, die lid was van de ARP en minister in diverse kabinetten. Hetzelfde geldt voor Pieter Duisenberg. Hij zat in de Tweede Kamer voor de VVD, terwijl zijn vader Wim als PvdA’er minister van Financiën was in het kabinet-Den Uyl. Johan Witteveen, minister namens de VVD in meerdere kabinetten, was de vader van PvdA-senator Willem, die tragisch om het leven kwam bij de vliegramp met de MH17. Ook voormalig SP-senator en -wethouder Arjen Vliegenthart mag hier niet ongenoemd blijven. Hij is een neef van Marja van Bijsterveldt, ex-partijvoorzitter, -staatssecretaris en -minister namens het CDA.

Een politiek gezien ietwat curieus echtpaar vormden de ouders van voormalig VVD-senator Koos Schouwenaar. Zijn moeder Jo Schouwenaar-Franssen was eveneens VVD-Eerste Kamerlid en later minister voor deze partij, maar zijn vader Arie Jan zat voor de PvdA in de Tweede Kamer. Bijzonder is ook dat Schelto Patijn (gewezen Kamerlid en burgemeester van Amsterdam) lid was van de PvdA, terwijl zijn broer Michiel Patijn voor de VVD als staatssecretaris opereerde in Paars-I.

Appel

Afwijkende politieke keuzes binnen een familie komen dus voor, maar vaak valt de appel niet ver van de boom. Saskia den Uyl was jarenlang Tweede Kamerlid voor de PvdA, een partij die haar vader Joop eerder leidde, ook als premier. Benk Korthals, onder meer VVD-minister en partijvoorzitter van de liberalen, was een zoon van Henk Korthals, minister en vicepremier namens de VVD in het kabinet-De Quay. De vader van Ben Bot (CDA-minister van Buitenlandse Zaken) heette Theo Bot, minister in diverse kabinetten namens de KVP, die in 1980 zou opgaan in het CDA. Nog een voorbeeld: Karien van Gennip, staatssecretaris namens het CDA in Balkenende II en III, is de dochter van Jos van Gennip, ooit directeur van het Wetenschappelijk Instituut van het CDA en ex-senator voor deze partij. Vermeldenswaard is verder het echtpaar Leendert en Nell Ginjaar-Maas. Hij was minister en partijvoorzitter van de VVD, zij onder meer staatssecretaris, eveneens voor de VVD.

De Nederlandse politiek telt ook enkele beroemde kleinzonen, al moeten we wat verder terug in het verleden om het verband te leggen. De opa van VVD-leider Frits Bolkestein was kort voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog minister namens de Vrijzinnig-Democratische Bond, een progressief liberale partij die na de oorlog deel ging uitmaken van de PvdA. En CDA-coryfee Piet Hein Donner was een kleinzoon van ARP’er Jan Donner, in de jaren dertig minister in enkele kabinetten. Diens grootvader Johannes Hendricus Donner (ook een ARP’er) zat eind negentiende eeuw ook al in de Tweede Kamer. Je zou kunnen zeggen dat de politiek daar in de familie zit.

Categorie: Politieke geschiedenis
Overzicht van Boeken over Nederlandse politiek en Nederlandse politici