Sporen middeleeuwse voorburcht gevonden bij Alkmaar

In het Noord-Hollandse Oudorp (gemeente Alkmaar) hebben archeologen restanten van een barbacane of bruggeschans gevonden. De versterkte voorpoort maakte vroeger onderdeel uit van de verdedigingsstructuur van De Middelburg, een voormalig kasteel waar alleen de funderingen en de slotgracht nog van bewaard zijn gebleven.

Volgens archeologen is de ontdekking voor Nederland bijzonder omdat hier niet eerder een barbacane is gevonden. De aanwezigheid van de barbacane is vastgesteld door geofysisch onderzoek, waarbij onder meer gebruik is gemaakt van een grondradar, en een hernieuwd historisch-archeologisch onderzoek.

De resultaten van dit onderzoek geven de exacte locatie van het kasteel. Daarnaast zijn er aanwijzingen voor het bestaan van een haven en een grotere voorburcht. Ook zijn er onbekende structuren aangetroffen die totaal niet pasten bij het beeld dat er tot nu toe was van het kasteel. De gemeente Alkmaar:

“Ook nog niet geraadpleegde historische bronnen leverden een schat aan informatie op. Zo blijkt dat het kasteel een enorme hoeveelheid bijgebouwen heeft gehad die niet passen op het huidige kasteelterrein. Het kasteelterrein heeft veel verder doorgelopen in oostelijke richting en vraagt om nader onderzoek.”

De onbekende structuren zijn vorige week onderworpen aan een radaronderzoek, waardoor men nu meer inzicht heeft in de structuur en omvang. Er bestonden al vermoedens over de aard van deze structuur en in de grafelijke rekeningen uit 1445 werd het antwoord gevonden: er heeft bij het kasteel een barbacane gestaan.

Barbacane

Een barbacane is een versterkte voorpoort die integraal onderdeel uitmaakt van de verdedigingsstructuur van het kasteel. In Nederland is deze structuur volgens de onderzoekers nog nooit aangetroffen bij een kasteel.

Barbacanes komen vooral voor in Engeland en Frankrijk. Dat er nu een in Alkmaar bij een Floris V kasteel gevonden wordt kan volgens de archeologen verklaard worden door de nauwe relaties die Floris V had met de Engelse koning Edward I.

“Die bouwde veel dwangburchten in zijn strijd tegen de Welshmen en Floris V heeft waarschijnlijk daar zijn inspiratie gehaald voor zijn dwangburchten. In Nederland worden wel eens barbacanes gevonden bij verdedigingswerken rondom een stad, maar bij een kasteel waren ze tot dusver onbekend.”

Hoe de barbacane bij het huidige Ouddorp er precies uit heeft gezien is nog onbekend, dit wordt nog verder onderzocht. Een impressie zoals een barbacane eruit heeft gezien uiteraard op de Alkmaarse schaal, is bijvoorbeeld de Barbacane Porte Saint-Pierre in Caen of de Ponttor in Aachen.

Kasteel De Middelburg

Kasteel De Middelburg is rond 1282 gesticht voor Floris V, in zijn strijd tegen de Westfriezen. Floris V werd in 1254 in Leiden geboren en was de zoon van roomskoning Willem II. Die regeerde over alle gewesten in de Noordelijke Nederlanden, behalve over West-Friesland. Deze Westfriezen wilden zich niet laten onderwerpen en er waren dan ook regelmatig conflicten. Na de dood van zijn vader in 1256 zette Floris V de strijd voort, onderwierp uiteindelijk de opstandelingen en bouwde daarna een reeks aan dwangburchten, waaronder kasteel de Middelburg. Het kasteel heeft daar gestaan tot het in 1517 vernietigd werd door Grote Pier en zijn rebellenleger de Zwarte Hoop. Het kasteel werd niet herbouwd, de resten werden afgebroken en de stenen verkocht. Sindsdien is het kasteelterrein in gebruik als weiland.

Video over de ontdekking: