Op 7 februari 2016, kort na een proef met een waterstofbom, legde Noord-Korea ernstige internationale waarschuwingen naast zich neer en werd de satelliet Kwangmyongsong-4 gelanceerd. Het Noord-Koreaanse journaal, dat het nieuws opgewonden bekendmaakte (2.56), liet alleen foto’s zien. De proef werd gezien als dekmantel voor een test met ballistische raketten. Noord-Korea is een atoommacht en zijn krachtigste projectielen kunnen theoretisch Alaska bereiken, dus Amerika.
De lancering werd in Noord-Korea triomfantelijk gevierd met een grandioos vuurwerk (11.14). De VN-Veiligheidsraad nam unaniem, met steun van bondgenoot China, een resolutie aan waarin de raketproef werd veroordeeld. Noord-Korea werd opgeroepen zijn nucleaire programma te staken en terug te keren naar het Zeslandenoverleg.
De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un liet weten dat zijn land zijn nucleaire ambities ‘nooit’ zou opgeven. Toen Zuid-Korea en Amerika enkele dagen later samen een marine-oefening begonnen dreigde hij zelfs met een preventieve atoomaanval. De spanning houdt aan. Dit is het laatste nieuws.
Digitale ontdekkingsreis
Ik herinnerde me een verrassende video die ik, alweer maanden geleden, op FotoVideo.nu bekeek: De lege straten van Noord-Korea; een rondrit door de hoofdstad Pyongyang in 2014. Dat bleek een moderne stad met weinig verkeer en imposante gebouwen en veel mensen op straat. De raketproef inspireerde me daar achtergronden bij te zoeken.
Het leidde, mede dankzij automatische suggesties van YouTube zelf, tot een verrassende ontdekkingsreis, die overigens meer vragen opriep dan antwoorden gaf. Maar dankzij de moderne media bleek de stolp van geheimzinnigheid die over Noord-Korea hangt poreuzer dan algemeen wordt aangenomen.
In het vervolg van dit verhaal wordt veel gebruik gemaakt van (meest: YouTube-)video’s. De speelduur wordt daarbij vermeld. Bijzonderheden staan in de tekst, met het tijdstip waar ze te vinden zijn. Wie de links in dit verhaal meteen bekijkt is zeker een weekend kwijt. Het verdient daarom aanbeveling selectief te kijken en eventueel terug te komen. In de tekst wordt ongeveer vermeld wat er te verwachten is.
Koreaanse Oorlog
Korea heeft een oeroude geschiedenis. De oudste beschaving dateert van 2333 voor Christus. De Goryeodynastie, waaraan het land zijn westerse naam Korea dankt, beheerste het land vanaf 918. Er volgden oorlogen met de Mongolen, China en Japan. In de negentiende eeuw isoleerde Korea zich door alle contacten met de rest van de wereld te verbreken, op die met China na; het werd toen het Kluizenaars-koninkrijk genoemd. In 1907 werd Korea een protectoraat van Japan, dat het land in 1910 annexeerde.
Aan de bezetting kwam een einde met de capitulatie van Japan na de Tweede Wereldoorlog op 15 augustus 1945. Daarna werd Korea een speelbal van Rusland en de Verenigde Staten in de Koude Oorlog, waarin ook China een aandeel opeiste. Het lukte niet tot een gezamenlijk bestuur te komen en als compromis werd het land in 1948 gesplitst in een democratische republiek in het zuiden en een socialistische volksrepubliek in het noorden, wat een enorme volksverhuizing en vluchtelingenstroom veroorzaakte.
De spanningen leidden in 1950 tot het eerste gewapende conflict in de Koude Oorlog. In de Koreaanse Oorlog werd 90 procent van het Zuid-Koreaanse grondgebied bezet door Noord-Koreaanse troepen. Een geallieerde troepenmacht, waarin ook Nederland een aandeel leverde, sloeg de noordelijke troepen terug en dreigde door te stoten tot China, dat zich toen ook in de strijd wierp. De Zuid-Koreaanse hoofdstad Seoul werd voor de tweede maal bezet. De Amerikaanse generaal Douglas MacArthur dreigde toen zelfs met de inzet van atoomwapens, wat echter door president Truman werd afgewezen. Pas na de dood van Sovjetleider Josef Stalin werd op 27 juli 1953 in Panmunjon een wapenstilstand gesloten. De oorlog kostte aan twee miljoen burgers en militairen het leven, waaronder 122 Nederlanders. Een vrede is nooit getekend. Noord- en Zuid-Korea zijn officieel nog altijd met elkaar in oorlog.
Minst democratische staat ter wereld
Nu is Noord-Korea, officieel de Democratic People’s Republic of Korea (DPRK), een zeer gesloten dictatoriale staat die doorgaans als de minst democratische in de wereld wordt beschouwd.
Het land heeft een bijzonder slechte naam op het gebied van de mensenrechten. Tegenstanders van het regime worden vervolgd en naar concentratiekampen verbannen. Het komt voor dat dan ook de hele familie wordt geïnterneerd, tot in de zoveelste generatie. Er heerst in het land grote voedselschaarste, met hongersnood als gevolg. Grondrechten als godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting ontbreken. Elke (vermeende) blijk van gebrek aan loyaliteit aan de leiders van het land kan leiden tot bestempeling tot dissident, dus ‘vijand van het volk’, met ernstige gevolgen.
Moderne kluizenaars-republiek
Want Noord-Korea is opnieuw een kluizenaars-republiek; een geharnaste dictatuur waar alle toegang tot informatie streng geregeld is. Het is er bijzonder moeilijk om te controleren wat er waar is van de officiële propaganda, de geruchten en de desinformatie die in dictaturen de ronde doen; zelfs de eigen ogen kunnen onbetrouwbaar blijken.
Journalist Joris Luyendijk sloot een correspondentschap van vijf jaar in het Midden-Oosten af met het boek Het zijn net mensen (2006), over de kracht van propaganda, gebrek aan vrijheid van meningsuiting en de onmogelijkheid objectieve informatie te vergaren in het Midden-Oosten. Luyendijk concludeerde dat nieuws uit dictaturen per definitie onbetrouwbaar is.
Toeristen hebben mondjesmaat toegang tot de democratische volksrepubliek; er zijn 3000 tot 4000 westerse toeristen per jaar. Buitenlanders mogen er niet vrij rondreizen. De toegewezen gidsen wijken (vrijwel) geen moment van hun zijde. Journalisten wordt de toegang consequent geweigerd.
En ze moeten er niet de regels overtreden. De Amerikaanse student Otto Frederick Warmbier (1994) uit Virginia werd op 2 januari gearresteerd omdat hij in zijn hotel ‘Noord-Koreaanse propaganda’ had gestolen. Kennelijk had hij een poster in zijn koffer gestopt (op een foto is hij achterin de gang onduidelijk met iets aan de muur bezig). Voor de rechtbank ging hij diep door het stof:
Ik ben erg onder de indruk van de humane manier zoals de Koreaanse regering ernstige misdadigers zoals ikzelf behandelt en over de eerlijke en rechtvaardige rechtsprocedure. Ik begrijp de ernst van mijn misdaad en ik smeek de bevolking en de regering van de DPRK om vergeving. Ik heb de grootste fout uit mijn leven gemaakt!.
Op 16 maart werd hij wegens ‘poging tot omverwerping van de staat’ veroordeeld tot vijftien jaar dwangarbeid.
Bustocht door Pyongyang
Vorig jaar plaatste FotoVideo.nu een intrigerende video (uit 2014) op de website:
De lege straten van Pyongyang. Een video van Aram Pan uit Singapore.
Het is een verrassende film van 22 minuten. Er ontrolt zich een omvangrijke stad met maar weinig verkeer, afgezien van vele bussen. De wegen zijn brandschoon; er is geen propje te zien. Het voertuig passeert tal van imposante gebouwen, monumenten, een triomfboog als op de Champs Élysees, een televisietoren, kantoorgebouwen met een gevarieerde architectuur in pasteltinten, wolkenkrabbers, woonwijken, veel groen, moderne bruggen en een tunnel. Fietsers; veel voetgangers, soms gehaast overstekend, omdat de schaarse automobilisten houden van dóórrijden en zebra’s er niet heilig zijn. Geen reclame; niet voor McDonalds of Coca Cola, maar zelfs weinig voor de Partij.
Helaas is op de video alleen het gesuis van de wind te horen. Uitleg ontbreekt. Het is vaak een raadsel waar de auto rijdt en waar gebouwen voor dienen. Het voertuig passeert (op 9.53) het plein met de vergulde standbeelden van de twee grote Noord-Koreaanse leiders Kim Il-sung en Kim Jong-il. Op 16.04 staat op de stoep een grote groep ergens-op-wachtenden. Pyongyang blijkt een moderne metropool!
Aram Pan uit Singapore
De video is gemaakt door Aram Pan uit Singapore. Hij houdt hij zich intensief bezig met het leven in Noord-Korea. Sinds augustus 2013 is hij er al zes keer geweest. Ongetwijfeld heeft Aram een wit voetje bij de Noord-Koreaanse autoriteiten. Voor hem gaan deuren open die voor anderen hermetisch gesloten blijven.
Op zijn website DPRK 360 (North Korea photography by Aram Pan) plaatst hij foto’s en video’s uit de DPRK. Eén van zijn specialiteiten is het maken van interactieve panoramafoto’s van 360 graden, die van alle kanten kunnen worden bekeken en waarop naar behoefte kan worden in- en uitgezoomd.
Toerisme in Noord-Korea
In het begin van de video dankt Pan de Noord-Koreaanse regering:
“Special thanks to the DPRK government for granting this special GoPro camera city tour.”
Toeristen kunnen in Pyongyang niet zomaar in een bus gaan zitten en filmen wat er gebeurt. Aram Pan moest er speciaal toestemming voor vragen. Op zijn website vertelt hij dat hij na zijn eerste bezoek gefascineerd raakte door de volksrepubliek. Hij hoopt met zijn films en foto’s een beter inzicht in het land te bereiken, bestaande angsten te verminderen en vriendschappen te bevorderen. Intussen organiseert hij zelfs toeristenreizen naar de DPRK (startpunt: Peking).
Pan wil op geen enkele manier ‘aan politiek’ doen. In zijn profiel is boven een Koreaanse ster een duif verwerkt, als universeel symbool van vrede.
‘Ik hou van Singapore. Dat is mijn land. Ik sta volledig achter mijn regering en haar leiders.’
Floortje in Noord-Korea
Het is een indrukwekkende reportage, waarbij Floortje zich ervan bewust blijkt dat ze in een zorgvuldig gearrangeerd toneelstuk terecht is gekomen. Ze is dan ook verbaasd als het soms tot spontane ontmoetingen met Noord-Koreanen komt die niet kùnnen zijn gearrangeerd, terwijl ook de gids weleens afwezig blijkt.
Ze maakt (op 1.50) duidelijk dat toeristen in Noord-Korea aan strikte regels gebonden zijn: je mag er niet zomaar met een camera rondlopen. Voorzichtig met fotograferen: geen militairen, behalve aan de grens met Zuid-Korea. Bewegingsvrijheid beperkt tot de lantaarn voor het hotel. De toegewezen gids zal niet proberen je van zijn gelijk te overtuigen; doe dat ook niet andersom. Wie de regels overtreedt moet het land uit, maar de gids kan er ook last van krijgen. Bij de grens worden iPad en mobiele telefoons ingenomen; ze komen in een verzegeld pakket terug. ‘Je gaat hier van de radar af’.
Ze geniet (12.00) vanaf de 170 meter hoge Juche-toren (waar ook de panoramafoto van Aram Pan werd gemaakt) van het uitzicht: alle gebouwen in Pyongyang dateren van na 1953, na de Koreaanse Oorlog die beide landen in puin legde. Kim Il-sung, de eerste Koreaans leider, ontwikkelde de Juche-ideologie: het volk moet de Grote Leider gehoorzaam volgen, maar kan invloed uitoefenen op zijn besluiten; vertaald: je offert je op voor de groep. Toen hij in 1994 overleed werd hij benoemd tot ‘Eeuwigdurend president’ en hij wordt – uniek in de wereld – nog steeds als staatshoofd erkend.
Ontspannen ontmoetingen
Floortje valt van de ene verrassing in de andere. Juist die dag, 15 augustus 2012, wordt (18.00) de Bevrijdingsdag 1945 gevierd. De mensen, met normaal een zesdaagse werkweek, hebben vrij. Er komen honderden gezinnen naar het park die picknicken, drinken, zingen, aangeschoten raken. De sfeer is ontspannen; ze zijn nieuwsgierig; er zijn vriendschappelijke ontmoetingen. ‘Het zijn mensen net zoals wij’.
Ze brengt (26.25) bezoeken aan een filmstudio en komt te weten dat vier Amerikaanse deserteurs jarenlang als de ‘bad guy’ fungeerden in Noord-Koreaanse films. De metro (twee lijnen en intussen een derde in aanbouw), waar slechts twee stations voor westerse toeristen toegankelijk zijn, blijkt zich (30.00) 100 meter onder de grond te bevinden, ‘om als schuilkelder te kunnen dienen’. In een pretpark (37.00) vermaakt de bevolking zich in moderne attracties: toegang 3 cent, voor toeristen 3 euro.
Ze brengt ook (42.30) een bezoek aan een kleuterschool, waar de kinderen rekenen leren: er zijn vijf vliegtuigen, drie schiet je neer, hoeveel zijn er over? Overal hangen portretten van de grote leiders. Een uitstapje naar een door weinig toeristen bezochte kuststrook (46.15). Iedereen heeft zwembandjes; kennelijk kan bijna niemand zwemmen. Op haar laatste dag raakt ze gefascineerd door een enorm, strak gearrangeerd massaal visueel spektakel, de Mass Games (58.00). Op het toneel vertonen honderden mensen acrobatische hoogstandjes en draaien ze voortdurend bordjes om. zodat feilloos steeds weer andere bizarre vaderlandslievende afbeeldingen worden vertoond; je offert je op voor de groep. Elders in de stad zouden tegelijk nog drie soortgelijke voorstellingen bezig zijn.
Volgens de lieve gids zijn op het toneel briljante mensen bezig: je moet een goed mens zijn met goede studieresultaten. Zelf was ze nooit verder gekomen dan het zwaaien met een pompon. Maar ooit had ze de Leider gezien, in de verte. ‘Mijn hart was er helemaal vol van; het is de mooiste herinnering in mijn leven’.
In tram, trolleybus en metro door Pyongyang
Niet iedereen loopt aan de Noord-Koreaanse leiband. Daniel Möschke uit Plauen in de Duitse deelstaat Saksen had kennelijk een goede reden voor een uitzonderingspositie. Hij is een ‘Strassenbahn’-fanaat. Hij reist de wereld rond om, van Den Haag tot Vladivostok, in trams en bussen te gaan zitten, dus ook in Noord-Korea. In 2014 was hij (voor de tweede keer) in de hoofdstad Pyongyang en kreeg daar toestemming om het openbaar vervoer te bestuderen. Hoewel bij hem de nadruk ligt op de vervoermiddelen is op zijn video’s ook veel stedenschoon en menselijke activiteit te bestuderen.
De site omvat reportages uit Pyongyang van de tram (37.36), de trolleybus (22.17) en de metro (15.03). Bij de video’s geeft hij in het Duits een korte toelichting. Onderweg komt veel onbekende architectuur van de Noord-Koreaanse hoofdstad in beeld.
Architectuur indrukwekkend en vreemd
Tech Insider, een Californische website over wetenschap, cultuur en techniek, wijdde in oktober 2015 een artikel aan de Noord-Koreaanse architectuur die ‘verrassend, indrukwekkend en een beetje vreemd’ werd genoemd. Het verhaal werd geïllustreerd met 34 fraaie beeldvullende foto’s van opmerkelijke objecten en gebeurtenissen.
Een diplomaat in Pyongyang
Jaka Parker is geen toerist. Hij is van 1986 en woont sinds november 2012 in de diplomatieke wijk van Pyongyang; wat hij er doet is niet duidelijk. Op zijn blog stelt hij zich – in het Indonesisch (geen probleem dankzij Google Translate) – voor als echtgenoot en vader van drie dochters. Fotografie is zijn hobby. Hij twittert ook (@jakaparkers) en heeft in het atheïstische en christenvervolgende land als moslim en/of diplomaat kennelijk geen problemen
Parker is Indonesiër en hij heeft voorrechten die niet zijn weggelegd voor Noord-Koreanen of toeristen. Hij heeft een Instagram-account voor foto’s. Video’s plaatst hij door op een eigen YouTube-account. Hij filmt hele dagelijkse gebeurtenissen, die bijzonder zijn omdat toeristen met een gids zelden zo dicht bij het normale leven komen. In een interview met The Guardian (7 oktober 2015, scroll omlaag) zegt hij dat hij heel graag zou willen dat de burgers van de volksrepubliek gemakkelijker contact met buitenlanders zouden kunnen maken. ‘Ik zou Noord-Koreanen graag kennis willen laten maken met de wereld die buiten hun land bestaat’.
“Mensen denken dat Noord-Koreanen een heel ander leven hebben, maar hun dagelijkse bezigheden verschillen niet veel. Ze gaan naar hun werk, naar school, ze hebben soms huisdieren. Ik ontmoet veel mensen die belangstelling hebben voor fotografie en ze vinden het leuk om op de foto te gaan met buitenlandse bezoekers. Ook hier zijn selfies populair.”
Sinterklaas in Noord-Korea
Op zijn video’s geeft hij een duidelijk beeld van het gewone leven (van een diplomaat) in Noord-Korea: Zo gaat hij op zoek naar door de Italiaanse pizzeria (13.06) in de Mirea Scientist Street, waar de wetenschappelijke instituten van de hoofdstad zijn gevestigd. De ingewikkelde speurtocht heeft uiteindelijk succes. Onderweg wordt duidelijk dat automobilisten regelmatig door de politie worden opgehouden bij roadblocks.
Zijn kinderen zitten op de ’buitenlandse school’ in Pyongyang (7.08). We lopen op 16 januari 2015 door de sneeuw (4.14) en brengen op nieuwsjaarsdag 2016 een bezoek aan het Mansu Hill Grand Monument (13.53), waar twee levensgrote beelden (22,5 meter) van Kim Il-sung en Kim Jong-il zijn afgebeeld; het is de dag dat de bevolking bloemen brengt naar hun grote leiders.
De wandeling van de familie Parker op Nieuwjaarsdag 2016 door Pyongyang. Met een onverwachte ontmoeting met ‘Sinterklaas’.
Maar nog verbazingwekkender is het filmpje dat wordt gemaakt als Jaka met vrouw en twee dochters een wandeling maakt, ook op 1 januari 2016. Het heeft gedooid, de sneeuw is aan het smelten, de stoep is glad. Op 10.21 worden verrassend moderne ballonnen gekocht. Dan zegt Jaka: ‘(onverstaanbaar) … Sinterklaas toe!’. Sinterklaas? In Noord-Korea? Hij wijst op twee primitieve poppen; een sneeuwman en een bebrilde kerstman.
Een kerstman in Pyongyang? Geloven Noord-Koreanen in Sinterklaas? Dat is een onverwachte confrontatie in de atheïstische staat die alleen maar in zijn Leiders lijkt te geloven. Hoe het zit is niet duidelijk. Misschien heeft de familie Parker zijn herinnering aan Sinterklaas uit het vroegere Indië meegenomen. Maar de Sinterklaas die in Amerika de Kerstman werd is in kil Pyongyang kennelijk herkenbaar genoeg om samen met de sneeuwman als kindervriend op te treden.
USS Pueblo
Twee excursies zijn in Noord-Korea onvermijdelijk (en waarom zou je ze nièt maken): het Victourious Fatherland Liberation War Museum (9.36) met het daar aangemeerde Amerikaanse marineschip USS Pueblo dat Noord-Korea nooit meer zal verlaten en Pamunjon op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, waar in 1953 de wapenstilstand werd gesloten.
Ook Floortje Dessing was bij de oorlogsherinneringen in Pyongyang (32.30-37.00). In het oorlogsmuseum wordt de ‘Vaderlandse Bevrijdingsoorlog’ (1950-1953) behandeld, die voor Noord-Korea met de victorie eindigde. Een van de bezienswaardigheden is een diorama van de Slag van Taejon in juli 1950, waar de Amerikaanse troepen door Noord-Koreanen werden verjaagd.
Maar de blikvanger is het daar aangemeerde Amerikaanse oorlogsschip USS Pueblo. Dat werd op 23 januari 1968 geënterd en naar Noord-Korea opgebracht. ‘We hebben het gehouden’, zegt de trotse gids. Ze vertelt er vast niet bij dat de 82 bemanningsleden – één sneuvelde tijdens de confrontatie – tijdens hun gevangenschap, die elf maanden duurde, gemarteld werden. Noord-Korea beschuldigde het schip van spionage-activiteiten. Dat was ongetwijfeld waar, maar het bevond zich buiten de territoriale wateren zoals nog steeds, tevergeefs, wordt aangetoond.
Poppetjes kijken in Panmunjon
Bij Pamunjon, op de grens van Noord- en Zuid-Korea, beheren beide landen samen één barakkencomplex, dat ze allebei gebruiken om ‘hun’ toeristen duidelijk te maken hoe gevaarlijk de vijand is aan de andere kant van de grens. De Amerikaanse toerist Jeffrey Donenfeld, die naar Pyongyang kwam om de marathon te lopen en ook het toeristenprogramma volgde, meldde in zijn informatieve vakantievideo (21.58) dat hij hetzelfde gebouw twee weken eerder ook al bezocht, vanaf de àndere kant (9.35). Een korte impressie vanuit Seoul (1.46).
De veiligheid in beide landen wordt in theorie door beide partijen bewaakt; naar verluidt met één miljoen militairen aan beide kanten van de grens. In de praktijk blijven de manschappen (nog) op hun eigen grondgebied. De Zuid-Koreanen hebben gezelschap van Amerikaanse troepen; de Noord-Koreanen bewaken hun grens zonder bondgenoten. Toen Floortje Dessing er was (52.20-58.00) bekeek vanaf de trappen van het Zuid-Koreaanse gebouw een grote groep Amerikaanse militairen uitdagend de toeristen in Noord-Korea op honderd meter afstand.
DVD: Dagelijks leven in Noord Korea
Toeristen uit Noord-Korea krijgen (in april 2014) uitleg van een Noord-Koreaanse militair over de gedemilitariseerde zone. Het is een heel ander verhaal dan honderd meter verder, aan de zuidelijke kant van de grens, wordt verteld.
