Tentoonstelling over rol spoorwegen tijdens WOII

Het Spoorwegmuseum in Utrecht komt dit jaar met een grote tentoonstelling over de rol van de trein in oorlogstijd. In deze tentoonstelling wordt ook aandacht besteed aan de Jodentransporten die tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvonden.

Vanaf het Maliebaanstation, de plek waar tegenwoordig Het Spoorwegmuseum gevestigd is, zijn circa 1200 Utrechtse Joden naar Westerbork gedeporteerd. Bij dit station herdenkt tegewoordig een plaquette hieraan. In een permanente opstelling gaat het museum dieper in op de deportaties per trein van Joden, Roma en Sinti, niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. De expositie heeft als titel ‘Beladen treinen, Jodentransporten in de Tweede Wereldoorlog’ en wordt op 5 maart 2013 geopend.

Bagagewagen

De expositie wordt ingericht rondom een Nederlandse bagagewagen uit 1914 die begin deze eeuw werd teruggevonden in Roemenië. De wagen werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in beslag genomen. Wat er tijdens en na de oorlog precies met deze bagagewagen is gebeurd, kan niet meer worden achterhaald. Bezoekers aan Het Spoorwegmuseum associëren de wagen vanwege zijn uiterlijk echter sterk met de Jodentransporten. Het museum besloot de wagen daarom te gebruiken in de expositie over de rol van de trein in oorlogstijd.

Getuigenissen

In de wagen staat authentieke getuigenissen van mensen die de transporten meemaakten centraal. Buiten de wagen wordt met behulp van een touchscreen scherm aandacht besteed aan de rol van de spoorwegen bij de Holocaust, de logistiek, bureaucratie en de verhalen van daders, slachtoffers en omstanders.

Omstreden

De rol die de spoorwegen in Europa speelden bij de Holocaust is omstreden. In alle door de Duitsers bezette gebieden werkten de spoorwegbedrijven op enigerlei wijze samen met de Duitsers, wat uiteindelijk resulteerde in de massadeportaties per trein naar de concentratie- en vernietigingskampen. Ook de Nederlandse Spoorwegen speelden een cruciale rol bij de Jodentransporten. Tussen juli 1942 en september 1944 werden 102.000 Joden en enkele honderden Roma en Sinti per trein vanuit Nederland, via Westerbork, naar de vernietigingskampen gebracht.

De Nederlandse Spoorwegen stelden de dienstregelingen voor deze transporten op en de treinen werden tot de Nederlands-Duitse grens gereden door Nederlandse stokers en machinisten. De kosten voor deze transporten declareerde NS bij de Duitsers. Met Beladen treinen, Jodentransporten in de Tweede Wereldoorlog wil het Spoorwegmuseum de gegevens rond de hele organisatie en uitvoering van de Jodentransporten per trein in kaart brengen.

Lees ook: Geschiedenis van de Nederlandse Spoorwegen
Meer spoorweggeschiedenis
Boek: Het Grote Spoor Boek