De CPN in de Koude Oorlog (serie)

Vandaag start op Historiek een serie artikelen over de Communistische Partij van Nederland (CPN) tijdens de Koude Oorlog.

De Koude Oorlog was de periode van gewapende vrede (in Europa) en soms oorlog (buiten Europa) tussen circa 1945 en 1991. Twee blokken stonden tegenover elkaar. Het westerse, kapitalistische en democratisch geregeerde blok, geleid door de Verenigde Staten (VS), aan de ene kant. En aan de andere kant het communistische en dictatoriaal geregeerde Oostblok, geleid door de Sovjet-Unie.

Na de overwinning op Hitler-Duitsland in mei 1945 en op Japan in augustus 1945 groeiden de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, de geallieerde overwinnaars, geleidelijk uit elkaar. Het wantrouwen tussen beide landen kreeg steeds meer de overhand. In de loop van 1947 was de breuk tussen de voormalige bondgenoten volledig: de Koude Oorlog was begonnen.

De westerse landen, de VS en de landen van West-Europa, waaronder Nederland, sloten zich steeds nauwer aaneen om de agressie vanuit de Sovjet-Unie, zoals zij die zagen, te weerstaan. En zij keerden zich tegen de communistische partijen in eigen land die zij beschouwden als een vooruitgeschoven post van de vijand, als een 'vijfde colonne'.

CPN

Dat was ook het geval in Nederland. Daar kwam de CPN na 1945 steeds meer in een isolement terecht. Zeker tussen 1948 en het begin van de jaren zestig werd de CPN scherp bestreden. Aan de andere kant isoleerde de CPN ook zichzelf, door bijvoorbeeld alles wat de Sovjet-Unie deed kritiekloos toe te juichen. De partij keerde zich steeds meer af van de rest van de Nederlandse samenleving. Aan de hand van een aantal gebeurtenissen in de Koude Oorlog zal ik laten zien dat er sprake was van een wisselwerking: de CPN werd geïsoleerd én isoleerde zichzelf. Pas in de loop van de jaren zestig kwamen er barstjes in dat isolement. Dat kwam door de dooi in de Koude Oorlog, waardoor de bestrijding van de CPN minder scherp werd, en doordat die partij voorzichtig weer toenadering zocht tot de rest van de samenleving.

In het eerste artikel van de serie geef ik een schets van de hoofdlijnen van de geschiedenis van de CPN.

~ Jan de Vetten
16 juni 2019