Thomas Jefferson – President van Amerika

De derde Amerikaanse president, Thomas Jefferson (1743-1826), was president van 1801-1809. Hij was een van de opstellers van de Amerikaanse Declaration of Independence (1776). Jefferson regelde verder de Louisiana Purchase in 1803, waarmee het grondgebied van de Verenigde Staten bijna verdubbelde. Naast staatsman was Jefferson filosoof, slavenhouder, kunstenaar en architect. Wie was deze Thomas Jefferson verder als persoon en hoe gaf hij invulling aan zijn presidentstermijn?

Jeugd en privéleven van Thomas Jefferson

Thomas Jefferson werd geboren op 13 april 1743 in Shadwell, Virginia, in de Verenigde Staten. Hij kwam uit een rijke familie van grootgrondbezitters en slavenhouders.

Al op jonge leeftijd speelde hij goed viool. Thomas speelde en zong graag Franse en Engelse liedjes. Hij was een talenwonder. Toen hij op zijn zestiende naar het William and Mary College ging, beheerste hij het Latijn en Grieks tot in de finesses. Net als zijn tijdgenoot Benjamin Franklin (1706-1790) was Thomas Jefferson een veelzijdig geleerde, een archetype van de Verlichting. Paul Johnson typeerde Jefferson in A History of the American People als volgt:

“In terms of all-round learning, gifts, sensibilities, and accomplishments, there has never been an American like him, and generations of educated Americans have rated him higher even than George Washington and Abraham Lincoln.” (p.143)

In 1772 trouwde Thomas Jefferson met Martha Wayles Skelton (1748-1782). Samen kregen ze zes kinderen. Nog voordat Jefferson president werd overleed zijn vrouw Martha. Ze had een slechte gezondheid, waarschijnlijk diabetes, en overleed kort na de geboorte van hun zesde kind. Thomas was na het overlijden van zijn vrouw jarenlang depressief en hield er stiekem een zwarte maîtresse op na.

Qua karakter was Thomas Jefferson serieus (hij werd zelden betrapt op een grap), melancholisch, liberaal-religieus (hij las dagelijks uit het Nieuwe Testament; zijn geloof wordt getypeerd als deïsme), zeer precies, ascetisch, analytisch sterk en wetenschappelijk breed geïnteresseerd. Zijn karakter en persoonlijkheid waren, zo schrijft Paul Johnson, ‘a mass of contradictions’. Zo droeg Jefferson een zegelring met als zelfgekozen motto:

Rebellion to tyrants is obedience to God.

Jefferson, zo vervolgt Johnson, las dan wel in de Bijbel en noemde God in zijn zegelring, maar had een geheel eigen kijk op diens bestaan. Op de achterflap van het boek De Jefferson Bijbel lezen we:

Met een mesje bewerkte de Amerikaanse president en filosoof Thomas Jefferson (1743-1826) de Bijbel. Alle ongeloofwaardige en irrationele passages liet hij eruit: engelen, wonderen, wonderbaarlijke genezingen en de hemelvaart. Voor Jefferson was Jezus geen mystieke genezer die door God werd gezonden, maar een historische figuur, een filosoof met een vernieuwende moraal – de mooiste die de wereld heeft gekend.

En Jefferson had, aldus Johnson, een afkeer van geweld. Maar slavernij was geen probleem. Na de dood van zijn vader erfde Thomas Jefferson 5000 acres grond en toen zijn schoonvader stierf nog eens 11000 acres. Net als zijn vader hield Thomas Jefferson tal van slaven op zijn plantages en gronden.

In het Historisch Nieuwsblad (september 2013) schreef historicus Jaap Verheul over Thomas Jefferson:

Jefferson volgde de laatste ontwikkelingen in de archeologie, paleontologie, astronomie, botanie en meteorologie, wist precies welke drukken van de klassieke literatuur uit de Oudheid hij wilde bestellen. Als architect ontwierp hij zijn eigen huis ontwierp, hij stichtte de University of Virginia en voor het slapengaan las hij vuistdikke biografieën over Europese vorstenhuizen – de roddelliteratuur van zijn tijd.

Politieke carrière en geschriften van Jefferson

In 1769 begon Jeffersons politieke carrière. In dat jaar trad hij toe tot de House of Burgesses in Virginia. Vanaf dat moment begon Jefferson tal van pamfletten te publiceren over het recht van de Britse kolonisten op onafhankelijkheid en vrijheid. Zijn gedachtegoed was beïnvloed door de Verlichting en de ideeën van politiek filosofen als John Locke (1632-1704) – die schreef over het natuurrecht op individuele vrijheid – en mogelijk ook de filosofie van de Nederlander Baruch Spinoza (1632-1677).

Op initiatief van John Adams (1735-1826) was Jefferson als auteur sterk betrokken bij de totstandkoming van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring, die op 4 juli 1776 aangenomen werd door de Second Continental Congress in Philadelphia. Andere bekende geschriften van Jefferson waren diens Summary View of the Rights of British America (1774), Notes on the State of Virginia (1785) en zijn Autobiography (1821).

Van 1779 tot 1781 trad Jefferson op als gouverneur van Virginia. Hij diende van 1785-1789 in Frankrijk als Amerikaanse ambassadeur en was daar ooggetuige van de Franse Revolutie. Vervolgens was hij in de jaren 1790-1793 minister van Buitenlandse Zaken (secreatry of state) onder president George Washington (1732-1799). Een presidentskandidatuur in 1792 mislukte. In de jaren 1796-1797 trad hij op als vicepresident onder John Adams.

Thomas Jeffersons presidentschap (1801-1809)

Na de verkiezingen van 1800 werd Thomas Jefferson op 4 maart 1801 geïnaugureerd tot president van de Verenigde Staten. Hij zou deze hoge functie tot 1809 vervullen. Onder zijn presidentschap traden Aaron Burr (1801–1805) en George Clinton (1805–1809) op als vicepresidenten.

Een van de belangrijkste daden van Jefferson als president was de Louisiana Purchase in 1803, waarmee de Verenigde Staten qua oppervlakte nagenoeg twee keer zo groot werden. Veel historici hebben over het hoofd gezien dat Jefferson een cruciale rol speelde bij de totstandkoming van de Indian Removal Act (1830), die geratificeerd werd onder president Andrew Jackson (1767-1845). Reeds vanaf 1776 werkte Jefferson voorstellen uit om te komen tot verwijdering van indianen uit Amerikaanse gebieden. Ook slaven verplaatsen naar Haïti behoorde tot Jeffersons plannen. Op ISGeschiedenis lezen we:

In 1820 ontwikkelde hij samen met zijn schoonzoon een voorstel voor een wet waarbij alle nieuwgeboren slaven in vrijheid zouden worden gesteld. Zij zouden dan naar het onafhankelijke Haïti gestuurd kunnen worden. Hier had een succesvolle slavenrevolutie (1791-1803) geleid tot de eerste zwarte republiek in de wereldgeschiedenis.

Ten slotte wist Jefferson de Franse keizer Napoleon Bonaparte (1769-1821) zover te krijgen dat deze zonder strubbelingen Florida, New Orleans en de vaarrechten op de Mississippi overdroeg aan de Verenigde Staten.

Thomas Jefferson werd in 1809 opgevolgd door James Madison (1751-1836), de vierde president van de Verenigde Staten en tevens zijn goede vriend.

Laatste optreden en overlijden

De laatste zeventien jaar van zijn leven verbleef Jefferson in Monticello, een plaatsje in de buurt van Charlottesville, Virginia. Hij verkocht zijn uit duizenden exemplaren bestaande boekencollectie aan de regering. Deze boeken vormden een belangrijke basis voor de Library of Congress.

Een van Jeffersons laatste publieke daden was de oprichting van de University of Virginia in Charlotteville, in 1819. Deze universiteit wordt ook wel ‘Mr. Jefferson’s University’ genoemd omdat Jefferson het ontwerp maakte, de locatie koos en de universitaire statuten schreef.

Thomas stierf in bed, op 4 juli 1826, in Monticello. Exact 50 jaar na de ondertekening van de Declaration of Independence, waarin hij de grootste hand had gehad… Enkele uren na Jefferson, ook op diezelfde dag, stierf voormalig president John Adams, die samen met Jefferson de belangrijkste instigator van de Amerikaanse Onafhankelijksverklaring was geweest.

Bronnen ▼