Jona Lendering
Als je een religie hebt die veronderstelt dat er een eindtijd zal zijn, of als je een godsdienst hebt die aanneemt dat een bovennatuurlijke macht ooit een lang-verloren koninkrijk zal herstellen, zullen er altijd mensen zijn die denken te kunnen uitknobbelen wanneer een en ander zal plaatsvinden. Ik heb weleens gewezen op de aanwezigheid van een henochitische berekening in het Lukasevangelie. De Babylonische Talmoed documenteert dat ook het jodendom zulke speculaties kende (Sanhedrin 97b).
Rabbi Hanan ben Tahlifa vertelde aan rabbi Jozef: Ik ontmoette eens een man die een in Assyrische tekens geschreven Hebreeuwse boekrol bezat. Ik vroeg: “Hoe kom je daaraan?” Hij vertelde: “Ik diende als huurling in het Romeinse leger en vond het in de Romeinse archieven. Er staat in dat 4231 jaar na de Schepping de wereld wees zal worden. Van de daarop volgende jaren zullen er sommige worden besteed aan een oorlog tegen de grote zeemonsters en sommige aan de oorlog van Gog en Magog, maar de resterende jaren zullen de messiaanse tijd vormen.”
Deze datum, het jaar 471/472 n.Chr., wordt ook genoemd in het Talmoedtraktaat Aboda Zara (9b): “vierhonderd jaar na de verwoesting” (van de tempel in Jeruzalem) zou de eindtijd beginnen. De rabbijnen bespreken alternatieve dateringen en er liggen ook nog wat tekstuele problemen, dus ik moet u teleurstellen als u wil weten wanneer uw wereld is vergaan zonder dat u het in de gaten hebt gehad. Feit is dat er in de Oudheid speculaties waren dat de wereld ergens in de vijfde eeuw zou vergaan.
Op Kreta leidde dat in het jaar 431 tot een trieste gebeurtenis: iemand deed alsof hij de in Deuteronomium 18.15-19 aangekondigde “profeet als Mozes” was en dat leidde tot een deprimerend verlies aan mensenlevens. Sokrates, de auteur van een Kerkgeschiedenis (7.38), doet hiervan verslag en de vertaling is gemaakt door Hein van Dolen.
“Hoe destijds veel Joden op Kreta tot het christendom werden bekeerd
Rond die tijd werden veel Joden op Kreta bekeerd naar aanleiding van de volgende gebeurtenis. Een leugenachtige Jood beweerde dat hij Mozes was. Hij zei dat hij vanuit de hemelen was gezonden om de Joden die op het eiland woonden, via de zee weg te voeren. Immers, lang geleden had hij zelf het volk van Israël behouden door de Rode Zee geleid. Een heel jaar lang liep hij alle steden van het eiland af. De Joden die daar woonden, probeerde hij te overreden om zijn boodschap te geloven. Hij raadde hun aan om alle eigendommen en geld achter te laten en verzekerde hun dat hij ze door de drooggevallen zee naar het beloofde land zou brengen. Wie zich met dergelijke praatjes om de tuin lieten leiden, staakten al hun werkzaamheden en gaven niets om hun bezittingen die ze bij het wegdoen aantroffen. Toen de dag aanbrak die de bedrieger had vastgesteld, ging hijzelf voorop en allen volgden hem met hun vrouwen en kleine kinderen. Hij bracht ze naar een uitstekende kaap bij de zee en gaf het bevel om vandaar in het water te springen.
Wie het eerst bij de rots waren gekomen, vonden een onmiddellijke dood, hetzij omdat ze tegen de rotsen te pletter sloegen, hetzij omdat ze in het water stikten. Er zouden nog meer slachtoffers zijn geweest als er geen christenen aanwezig waren, zoals vissers en handelaars. Zij redden de drenkelingen door ze uit het water op te halen en die beseften toen in hun ongeluk dat ze verblind waren geweest. Anderen probeerden ze te beletten om in het water te springen door te wijzen op de dood van degenen die eerder waren gesprongen.
Ook zij begrepen toen dat ze misleid waren en namen zich hun blind vertrouwen kwalijk. Ogenblikkelijk wilden ze de valse Mozes doden, maar ze konden hem niet grijpen omdat hij was verdwenen. De meesten veronderstelden dat hij een boze demon was geweest die een menselijke gedaante had aangenomen om hun volk ter plaatse te verdelgen. Als gevolg van deze gebeurtenis hebben toen vele Joden op Kreta het Jodendom vaarwel gezegd en zijn ze overgegaan op het christelijke geloof.
