Met een tentoonstelling over de ontdekking en invloed van de microscoop van Antoni van Leeuwenhoek, trapt Rijksmuseum Boerhaave volgende maand het landelijke Antoni van Leeuwenhoek Jaar af. In 2023 is het driehonderd jaar geleden dat de uitvinder op negentigjarige leeftijd overleed.
Antoni van Leeuwenhoek werkte als lakenhandelaar in Delft en maakte naam met zijn zelfgemaakte microscoop. De uitvinder gebruikte zijn vergrotende lenzen aanvankelijk vooral voor het controleren van stoffen. Later besloot Van Leeuwenhoek veel meer zaken te onderzoeken en ontdekte hij onder meer zaadcellen, bloedlichaampjes en โkleine diertjesโ ofwel bacteriรซn. De Nederlander schreef hier veel over en wordt door zijn systematische en uitgebreide reeksen van waarnemingen algemeen beschouwd als de grondlegger van de microbiologie. In 2018 werd de microscoop van Van Leeuwenhoek nog verkozen tot Pronkstuk van Nederland. Het object liet daarmee onder meer de Nachtwacht van Rembrandt achter zich.
Bekend is dat Van Leeuwenhoek honderden microscopen maakte. Voor zover bekend zijn er echter slechts elf bewaard gebleven. Vijf daarvan bevinden zich in de collectie van Rijksmuseum Boerhaave in Leiden. Het museum over de komende tentoonstelling:
Het museum toont onder meer microscopen, tekeningen en brieven Van Leeuwenhoek en zijn tijdgenoten. Ook wordt verteld hoe de microscopie zich in de loop der tijd ontwikkelde en welke technieken gebruikt werden.

Royal Society
Naast de originele microscopen van Van Leeuwenhoek zijn in de tentoonstelling ook oorspronkelijke tekeningen en handgeschreven brieven van het microleven door Antoni van Leeuwenhoek zelf te zien. Voor de tentoonstelling worden verder drie originele boeken – waarin alle brieven en tekeningen van Antoni van Leeuwenhoek zijn samengebonden – door de Royal Society uit Londen overgebracht.
Beginjaren van de microscopie
In de tentoonstelling is ook aandacht voor het internationale onderzoek Visualizing the Unknown, waarbij beelden uit de beginjaren van de microscopie worden verzameld. Dit zes jaar durende onderzoek richt zich vooral op de vraag hoe zeventiende-eeuwse microscopisten hun ontdekkingen visueel vastlegden en deelden.
De tentoonstelling Onvoorstelbaar loopt van 18 april 2023 tot 7 januari 2024.