Een beetje geschiedenis
Onder Filips de Goede (1396-1467) en Karel de Stoute (1433-1477) kende de boekverluchtingskunst in de Zuidelijke Nederlanden een ongeziene bloei. Tot de dood van Maria van Bourgondië in 1482 werden kopiisten en miniaturisten uit handelssteden zoals Brugge, Gent en Brussel omwille van hun uitzonderlijk talent met tal van opdrachten overspoeld.
De Bourgondische hertogen vroegen de miniaturisten om de teksten met bladgoud en zeldzame verftinten op te luisteren en te versieren.
Zo wilden zij naar de buitenwereld toe hun macht en rijkdom etaleren en onderstrepen. Naast sacrale onderwerpen kwamen ook vaak allerlei profane, mythologische en zelfs literaire thema’s aan bod. Voorts duiken in de centrale taferelen en randdecoraties ook niet zelden eenhoorns, draken en motieven ontleend uit de natuur op.
Iedere fase van het productieproces vergde een nauwgezet specialistenwerk, te beginnen bij de bewerking van het perkament. De afgestroopte schapenhuid werd eerst in een kalkbad gelegd om vervolgens met een scherpe steen grondig afgeschraapt te worden om alle minuscule vlees- en vetresten te verwijderen. Vervolgens werd de huid opgespannen en gedroogd. Een doorgewinterde kopiist kon per dag tot tweehonderd lijnen per dag neerpennen. Met de miniaturist werd afgesproken welke ruimte hij voor illustraties en randversiering diende open te laten. De miniatuurschilders experimenteerden met uiteenlopende poeders en mineralen om de gewenste kleurentinten te bereiken en als zij de juiste combinatie of recept hadden gevonden hielden zij het angstvallend voor de buitenwereld geheim.
Naast de hertogelijke familie en de leden van de Orde van het Gulden Vlies maakten eveneens geestelijken, ridders en zelfs gefortuneerde burgers gebruik van hun diensten. Het hoeft dan ook geen betoog dat deze miniatuurkunstenaars in hoog aanzien stonden en omzeggens even beroemd waren als hun illustere tijdsgenoten zoals Hans Memling, Rogier Van der Weyden en de gebroeders van Eyck.
De eigenlijke tentoonstelling
Voor deze expo werden niet minder dan honderveertig zeldzame manuscripten opgediept, waarvan de helft in Parijs wordt getoond en de andere helft in Brussel. Curator Sara Lammens benadrukt dat elk handgeschreven boek met de nodige en vereiste zorgzaamheid wordt behandeld. Perkament is immers zeer kwetsbaar en de verf verdraagt daarenboven nauwelijks het daglicht. Ieder uniek exemplaar dat aangevoerd werd, is uitgebreid gefotografeerd en een contract met de begeleider of eigenaar werd ondertekend om de handschriften in dezelfde staat terug te geven.
De tentoonstelling biedt aan de bezoeker een overzicht van hoe in onze contreien deze kunstvorm floreerde. We vernemen daarnaast ook hoe vele manuscripten op het einde van de achttiende eeuw naar Frankrijk werden versleept. De beroemde Nassaukapel in de Nationale Bibliotheek is het centrale punt waar de pronkstukken worden uitgestald, onder meer klassiekers zoals de ‘Decamerone’ van Bocacio en de ‘Stad Gods’ van Augustinus.
Per 31 december van dit jaar worden alle miniatuurhandschriften definitief weer opgeborgen. Reden te meer om deze unieke kans die een deel van ons erfgoedverleden onder het spotlicht brengt niet te missen!
Praktische informatie: www.kbr.be
