Op eerste vrouwelijke premier van Nederland blijft het nog even wachten

Er bestaat een reële mogelijkheid dat in november voor het eerst een vrouw wordt gekozen tot president van de Verenigde Staten. Groot-Brittannië en Duitsland kregen al eerder een vrouwelijke regeringsleider. Ook in landen als Ierland, Finland en Kroatië heeft wel eens een vrouw aan het politieke roer gestaan. Maar op de eerste vrouwelijke premier van Nederland blijft het voorlopig nog wachten.

Tot voor kort leek er een kans dat VVD-politica Edith Schippers haar partijgenoot Mark Rutte zou opvolgen, mocht die uit de politiek stappen. Maar Rutte is beschikbaar voor nog een termijn als premier en Schippers heeft laten weten niet op de kandidatenlijst van haar partij te willen bij de komende verkiezingen. Bij de andere partijen dienen zich op dit moment geen vrouwelijke gegadigden aan voor het hoogste regeringsambt. Voor zover we nu weten zal maar één vrouw volgend jaar maart als lijsttrekker fungeren: Marianne Thieme van de Partij van de Dieren. Dat zij na de verkiezingen premier wordt mogen we wel uitsluiten.

Kiesrecht

Dat vrouwen zelden een hoofdrol spelen in de Nederlandse politiek is een beetje merkwaardig. Want wat kiesrecht voor vrouwen betreft waren wij er relatief vroeg bij. Sinds 1919 staat in de grondwet dat vrouwen naar de stembus mogen. In buurland België was dat pas in 1948 het geval. In Zwitserland duurde het tot 1971. Toch waren lange tijd slechts weinig vrouwen actief in de Nederlandse politiek. Suze Groeneweg (SDAP, een voorloper van de PvdA) was in 1918 de eerste (het passief kiesrecht voor vrouwen was al in 1917 ingevoerd). Jarenlang zat ze als enige vrouw in het parlement.

De eerste vrouwelijke bewindspersoon legde in 1953 de eed af. Anna de Waal werd toen staatssecretaris van Onderwijs. Zij was lid van de KVP, die later zou opgaan in het CDA. Ook de eerste vrouwelijke minister kwam uit die partij: Marga Klompé. Zij trad in 1956 aan als minister van Maatschappelijk Werk.

Ruim twintig jaar later werd Ria Beckers de eerste vrouwelijke politiek leider op het Binnenhof. Ze ging in 1977 de PPR aanvoeren, die later met PSP, CPN en EVP zou fuseren tot GroenLinks. Ook deze partijen hadden in de jaren tachtig vrouwelijke fractievoorzitters, respectievelijk Andrée van Es, Ina Brouwer en Cathy Ubels. In GroenLinks zouden later Femke Halsema en Jolande Sap als politiek leider fungeren. Agnes Kant was van 2008 tot 2010 leider van de radicaal linkse SP, zij het niet met veel succes.

Vicepremier

Verder heeft Els Borst korte tijd D66 geleid. Na de Tweede Kamerverkiezingen van 1998, waarbij ze als lijsttrekker optrad, droeg ze het stokje echter ijlings over aan Thom de Graaf. Borst was wel vicepremier in Paars II, net als haar VVD-collega Annemarie Jorritsma. Borst en Jorritsma zijn tot dusver de enige vrouwen geweest die deze functie vervulden.

Bijna was het Rita Verdonk in 2006 gelukt fractieleider te worden van de VVD en daarmee kandidaat-premier. Zij werd echter op het nippertje verslagen door Rutte. Na een hoop geruzie stapte Verdonk vervolgens uit de VVD. Ze richtte haar eigen partij op, Trots op Nederland, maar die wist bij de verkiezingen in 2010 geen enkele zetel te behalen en Verdonk verliet de politiek.

Neelie

Succesvolle vrouwelijke ministers en Kamerleden heeft de Nederlandse politiek de afgelopen decennia volop gekend. Neelie Kroes (VVD) bijvoorbeeld. Zij was minister van Verkeer in de eerste twee kabinetten-Lubbers en tussen 2004 en 2014 Europees Commissaris. Ze werd vaak genoemd als potentiële premier, maar is het nooit geworden. Bij PvdA en CDA hebben enkele vrouwen een poging gewaagd partijleider (en dus mogelijk minister-president) te worden, maar zij bleken kansloos.

Waarom is het vrouwen in Nederland nooit gelukt premier te worden? Op die vraag zijn alleen speculatieve antwoorden mogelijk. Steeds meer vrouwen in dit land werken, maar verreweg de meesten van hen in deeltijd. Als we van het premierschap nu eens een duobaan maakten?