Jona Lendering
Zeg “Sapfo” en er volgt onzin. Sapfo en onzin horen bij elkaar als Jip & Janneke, Suske & Wiske, Peppi & Kokki, Bassie & Adriaan, Wizzy & Woppy, Samson & Gert. Het is niet anders.
Vandaag waagde het NRC Handelsblad zich aan Sapfo en dus publiceerde de krant onzin: de onlangs door twee Texaanse onderzoekers geopperde theorie dat fragment 168b astronomisch valt te dateren.
De maan is ondergegaan
met de Plejaden: midder-
nacht, de tijd verstrijkt.
Ik slaap alleen.
Het gedicht zou, volgens de Texaanse onderzoekers en het Handelsblad, moeten zijn geschreven tussen 25 januari en 31 maart van een jaar rond 600 v.Chr. Daarover valt een hoop te zeggen. Bijvoorbeeld dat het idee om fragment 168b astronomisch te dateren zo nieuw niet is.
Ik herinner me uit mijn studietijd hoe we met enkele enthousiastelingen op de zolderkamer van een medestudente in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt bespraken hoe twee geleerden het middernachtsgedicht aan de hand van de sterren hadden gedateerd. We vonden het maar niks. Het is immers net zoiets als van de dichtregel “De lucht is guur, en ’t is vier uur” beweren dat de dichter dit kort na theetijd schreef. Aannemend dat de Texanen hun vooronderzoek op orde hadden, moeten ze dat eerdere onderzoek hebben gekend, zodat we te maken hebben met iets wat riekt naar plagiaat.
Het NRC Handelsblad besteedde er desondanks aandacht aan en dat is gek, want die krant beschikt over een paar alleszins competente wetenschapsjournalisten. Die lijken dit keer te zijn gepasseerd. Ik vermoed althans dat de redactie van de achterpagina, die het verhaal over Sapfo’s nachtrust publiceerde, een makkelijk plaatsbaar stukje aangeboden heeft gekregen en besloot een goed verhaal niet kapot te laten checken door de redactie wetenschap. Jammer, want de wetenschapsjournalisten zouden de achterpaginajournalisten hebben verteld van de loeiharde kritiek op zowel dit onderzoek als het mediacircus, waarin het NRC Handelsblad nu dus een rondje meeloopt.
De kritiek die u achter de vorige link aantreft, is overigens niet eens alverwoestend. Paul Claes, die Sapfo heeft vertaald (en die ik hierboven aanhaalde), schreef me afgelopen maandag over het misschien wel meest bizarre detail in de affaire:
De clou is dat het gedicht dat onze Texanen proberen te dateren hoogst waarschijnlijk niet van Sappho is. Het anoniem overgeleverde fragment wordt door kenners als Ulrich von Wilamowitz, Edgar Lobel en Denys Page niet tot het werk van de dichteres gerekend. De vier verzen zijn weliswaar in het Lesbisch-Eolische dialect geschreven, maar wijken stilistisch sterk af van het overige werk van Sappho.
Samenvattend: een dubieus persbericht over een ontdekking die geen ontdekking is, een Sapfo-fragment dat geen Sapfo is en een krantenredactie die niet kritisch is.
Er zijn slechts een paar zekerheden in het leven. De dood en de belasting natuurlijk, en dat op Sapfo altijd onzin volgt. En dat onze media niet in staat zijn de kritische zin op te brengen die noodzakelijk is bij het beoordelen van nieuws over de Oudheid. Omdat mensen wél geïnteresseerd zijn in de oude wereld, lopen we van hype naar hype en van onzin naar onzin. Is het niet Sapfo’s middernachtsgedicht dan is het wel de inkt van de Sapfo-papyri, of Hannibal, of Toetanchamon, of Jezus, of Amfipolis, of de Val van het Romeinse Rijk of deze of gene opgraving in Israël. Steeds opnieuw zijn er goedgelovige journalisten die publiceren wat cynische wetenschappers de wereld in schreeuwen.
Boeken over de oudheid
