Zeventiende-eeuwse Nederlander zong van wieg tot graf

Schilderij van Nicolaes Maes - 'Jonge vrouw bij de wieg' (1652-1662) — Schilderij van Nicolaes Maes – ‘Jonge vrouw bij de wieg’ (1652-1662)

Nergens in Europa verschenen in de zeventiende eeuw zo veel liedboeken als in Nederland. Onze zeventiende-eeuwse voorouders zongen ontzettend veel. Van de wieg tot het graf. Dat blijkt uit een studie van Natascha Veldhorst, cultuurwetenschapper aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Veldhorst schreef een boek over de zingende zeventiende Nederlander: Zingend door het leven. Het Nederlandse liedboek in de Gouden Eeuw. In dit boek toont de cultuurwetenschapper aan dat de liedboeken die in de zeventiende eeuw verschenen een grote rol speelden in het dagelijks leven van de Nederlanders. Een rol die volgens haar in zekere zin vergelijkbaar is met die van de huidige van mp3-spelers. Sommige kleine bundels hadden het formaat van een iPod.

Volgens Veldhorst wordt een groot deel van de Nederlandse cultuur over het hoofd gezien door diegenen die menen dat er zich op muzikaal vlak in Nederland niets interessants heeft voorgedaan in de periode tussen componist Jan Pietersz Sweelinck (1562-1621) en Alphons Diepenbrock (1862-1921).

“De stroom aan liedboeken is zo overweldigend, dat je de indruk krijgt dat het voor de zeventiende-eeuwer bijna onmogelijk was om níet te zingen”, aldus Veldhorst die voor haar studie verschillende liedboeken op zeventiende-eeuwse schilderijen identificeerde.

Volgens Veldhorst waren er in de zeventiende eeuw in Nederland honderden bundels in omloop, in allerlei formaten en uitvoeringen, van eenvoudig en goedkoop tot duur en exclusief. Veldhorst: “Er werd gezongen op heel gewone volkse deuntjes, maar er zijn ook liederen op de – enigszins vereenvoudigde – melodie van de meest sophisticated buitenlandse composities, bijvoorbeeld complexe madrigalen en aria’s van Monteverdi, Marenzio of Caccini”.

Ook in Duitsland, Frankrijk, Italië en Engeland verschenen in de zeventiende eeuw liedboeken. Het aantal titels was daar echter, in tegenstelling tot in Nederland, op één hand te tellen . In haar boek beschrijft ze onder meer hoe de zeventiende-eeuwse Nederlanders leefden met hun liederen en liedboeken. Er werd gezongen in muziekherbergen, op muziekcolleges en in toneelvoorstellingen die op markten, rederijkerskamers en in schouwburgen werden opgevoerd.

Het boek ‘Zingend door het leven. Het Nederlandse liedboek in de Gouden Eeuw’ verschijnt maandag 9 november bij Amsterdam University Press