Karel Buls (1837-1914), burgemeester van Brussel

In de rij van burgervaders van de stad Brussel neemt Karel Buls ongetwijfeld een vooraanstaande plaats in. Als liberaal politicus, urbanist, vrijmetselaar en voorvechter van het Nederlandstalig onderwijs wist hij als geen ander zijn stempel te drukken op de stad. Een kennismaking:

Buls’ jonge jaren

Karel Gommaire François Buls, zoals hij voluit heette, werd op 13 oktober 1837 binnen een vrij welgesteld gezin in Brussel geboren. Vanwege zijn zwakke gezondheid bracht hij zijn eerste levensjaren door op het kasteel van zijn oom in het Limburgse Kaster-Ternaaie. Hij ontving er van een privé-leraar onderricht in beide landstalen. Later volgde hij een opleiding te Brussel in het atelier van Jules Léonard waar hij lessen kreeg in tekenen en beeldhouwkunst. Buls vervolmaakte daarna zijn artistieke studie in Parijs en Italië waar hij zich tot juwelier bekwaamde. Eenmaal afgestudeerd trad hij als goudsmid in de voetsporen van zijn vader en werkte in diens zaak tot 1878.

De politicus Buls

Al in 1870 nam Karel Buls deel als kandidaat voor de parlementsverkiezingen, maar werd evenwel niet verkozen. Pas in 1877 begon zijn politieke carrière echt. Hij werd toen Brussels gemeenteraadslid. Twee jaar later werd hij schepen met openbaar onderwijs als bevoegdheid. In die hoedanigheid slaagde hij erin dat Vlaamse kinderen in Brussel school konden lopen in hun moedertaal door in alle stadsscholen Vlaamse klassen op te richten.

In 1881 werd Buls benoemd tot burgemeester van de stad Brussel. Hij eiste van alle stadsambtenaren een degelijke kennis van beide landstalen en liet overal in Brussel tweetalige straatnaamborden aanbrengen. Onder zijn impuls liet hij in 1887 het voormalige arsenaaldepot in de Lakensestraat ombouwen tot de Koninklijke Vlaamse Schouwburg. Het was hier dat kort daarop, tijdens een bezoek van Leopold II (1835-1909), voor het eerst een Belgisch staatshoofd publiekelijk een redevoering hield in het Nederlands. In de daaropvolgende jaren had Buls het op politiek en sociaal vlak door de tegenstellingen tussen liberalen en katholieken niet altijd even gemakkelijk. Nog tijdens zijn burgemeesterschap werd hij verkozen tot liberaal volksvertegenwoordiger. Na zijn ontslag als burgemeester op het einde van de negentiende eeuw, wijdde hij zich volledig aan het reizen naar zowat alle continenten.

Karel Buls als vrijmetselaar

In 1861 trad Buls toe tot de Franstalige vrijmetselaarsloge “Les Vrais Amis de l’Union et du Progrès Réunis”, een werkplaats ressorterend onder het Grootoosten Van België. Enkele jaren later sloot hij zich aan bij de prestigieuze loge “Les Amis Philantrophes”, alwaar hij in 1878 ‘grootmeester’ werd.

Stedebouwkundige visie

Buls profileerde zich als een visionair man voor wat stedebouw betrof. Volgens hem diende Brussel te voldoen zowel aan de eisen van het verkeer als op het vlak van leefkwaliteit voor haar inwoners. Hij was ook de mening toegedaan dat dit gerealiseerd moest worden zonder aan de historische eigenheid van de stad te raken. Zijn opvattingen hieromtrent publiceerde hij in 1893 in zijn boek getiteld: “Esthétique des villes”.

Buls heeft dan ook de verdienste dat hij onder zijn burgermeesterschap de sloop van heel wat historische panden wiste te voorkomen. Ook was hij de stuwende kracht bij de restauratie van het Broodhuis op de Brusselse Grote Markt, maar ook de bezieler van onder meer het kunstig aangelegd park van de Kleine Zavel. Zijn urbanistische visie bracht hem echter in aanvaring met koning Leopold II. Deze laatste wou door ingrijpende bouwplannen in het stadsweefsel Brussel omvormen tot een tweede Parijs. Toen Leopold II tegen alle adviezen in toch de heraanleg van de Kunstberg doordrukte nam Buls in 1899 demonstratief ontslag als burgemeester.

Een gedenkteken, twee monumenten en een straatnaam

Al in 1899 werd als blijk van erkentelijkheid op een muur onder het huis “De Sterre” aan de Grote Markt van Brussel een gedenkteken voor Buls onthuld. Het werd uitgevoerd door de beeldhouwer Victor Rousseau (1865-1954) volgens de plannen van de befaamde Gentse architect Victor Horta (1861-1947). Aan het einde van de Brusselse Louisalaan werd in 1928 een eerste monument opgericht ter ere van Buls en zijn opvolger Emile De Mot. Ook dit is een werk van Victor Rousseau. Een tweede monument, wellicht het bekendste, werd in 1987 geplaatst aan de fontein op de Grasmarkt. Het is een zittende Karel Buls, afgebeeld met zijn hond, een kunstzinnige realisatie van de Brusselse beeldhouwer Henri Lenaerts (1923-2006). Daarnaast, als ultiem eerbetoon, werd de voormalige Stadhuisstraat aan de Brusselse Grote Markt herdoopt in de Karel Bulsstraat.

Karel Buls overleed in zijn woning te Brussel op 3 juli 1914, enkele dagen voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Na een sobere uitvaartdienst werd hij begraven op het kerkhof van Brussel-stad in Evere.

~ Rudi Schrever

Brusselse stadsgids
Rondleidingen op aanvraag
e-mail: [email protected]