Kersttekenfilm uit 1939 waarschuwde wereld voor oorlog

Misschien is de tekenfilm naar tegenwoordige begrippen enigszins zoetsappig, maar toen “Peace on Earth” in december 1939 in de Verenigde Staten uitgebracht werd, had de boodschap niet toepasselijker kunnen zijn. In Europa was een nieuwe oorlog losgebarsten toen Adolf Hitler in september 1939 Polen binnenviel. Eerder al, in 1937, waren de Japanners Mantsjoerije in China binnengevallen. Beide conflicten vormden de prelude tot wat zou uitgroeien tot een nieuw mondiaal conflict, de Tweede Wereldoorlog.

De ondergang van de mensheid, dat was waar de kijker van de tekenfilm voor gewaarschuwd werd. In de openingscène wordt een besneeuwd en door mensen verlaten slagveld getoond, terwijl een aangepaste versie van de bekende kersthymne “Hark! The Herald Angels Sing” uit 1739 klinkt. Te midden van de puinhopen bevinden zich pittoreske huizen die bevolkt worden door eekhoorns en andere kleine diertjes. In één van deze huizen vertelt een grootvader eekhoorn op kerstavond aan zijn twee kleinkinderen over de tijd toen er nog mensen waren. Terwijl de oude eekhoorn zijn verhaal vertelt, worden modderige slagvelden en soldaten met gasmaskers en geweren met bajonetten getoond die doen denken aan de Eerste Wereldoorlog.

Deze gruwelijke oorlog betekent het einde van de mensen, zo vertelt de eekhoorn zijn kleinkinderen. Het zijn de kleine diertjes die een nieuwe beschaving beginnen op grond van een ongeschonden boek dat ze aantreffen in een verwoeste kerk. Dit boek, met als belangrijkste gebod “Gij zult niet doden”, is een verwijzing naar de Bijbel. In tegenstelling tot de mensen zullen de dieren zich wel houden aan de geboden uit het heilige boek. Met verf opgefleurde soldatenhelmen vinden toepassing als de daken van hun huizen en zwaarden fungeren als lantaarnhouders in de utopische wereld die voorgoed vrij is van oorlog.

“Peace on Earth” werd geproduceerd door de in 1924 door mediamagnaat Marcus Loew opgerichte filmmaatschappij Metro-Goldwyn-Mayer, bekend van de brullende leeuw in het logo. De in 2005 door Sony Pictures overgenomen filmstudio was in haar hoogtijdagen in de vorige eeuw de grootste en meest roemrijke filmstudio. Hugh Harman was de regisseur van de anti-oorlogstekenfilm uit 1939. Hij begon zijn carrière eind jaren 20 bij Walt Disney Studio’s. Met zijn compagnon Rudolf Ising stond hij daarna aan de wieg van de animatiestudio’s van Warner Bross en Metro-Goldwyn-Mayer.

Peace on Earth, 1939

De van 1937 tot 1957 actieve tekenstudio van Metro-Goldwyn-Mayer werd onder meer bekend door “Tom en Jerry”, “Barney Bear” en “Droopy”. William Hanna en Joseph Barbera, die later de beroemde Hanna-Barbera tekenfilmstudio zouden oprichten en veel succes zouden hebben met “The Flintstones”, begonnen hier hun glansrijke carrière. Zij zouden in 1955 een remake maken van “Peace on Earth”, getiteld “Good Will to Men”. Daarin kwamen diverse wapens voor die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor het eerst gebruikt waren, zoals nucleaire wapens.

Good Will to Men, 1955

“Peace on Earth” werd in 1939 genomineerd voor de Academy Award voor beste korte animatiefilm, maar deze prijs ging naar Walt Dinsey’s “The Ugly Duckling” uit de serie “Silly Symphonies”. De animatiefilm werd in 1994 door medewerkers uit de animatiewereld op de veertigste plek verkozen van de 50 beste cartoons aller tijden. Beweerd wordt dat de tekenfilm genomineerd werd voor de Nobelprijs voor de Vrede, maar dat is onbevestigd. Op de internationale filmdatabase (IMDb) krijgt de film op basis van 609 stemmen een gemiddelde beoordeling van 7,5 van 10 sterren.

Ook later tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er in de Verenigde Staten nog meerdere tekenfilms gemaakt waarin oorlog een prominente rol speelde. In tegenstelling tot “Peace on Earth” dragen deze films over het algemeen een propagandistisch en niet bepaald pacifistisch karakter. Bekend is bijvoorbeeld de beklemmende Disney-tekenfilm “Education for Death” (1943) over hoe kinderen in nazi-Duitsland gehersenspoeld worden. Van diezelfde studio komt “Der Führer’s Face” (1942), waarin Donald Duck ervaart hoe het leven onder de nazi-dictatuur is. Ook de Warner Bros. Studios produceerden in de serie “Looney Tunes” verschillende anti-Duitse en anti-Japanse tekenfilms, onder andere met Bugs Bunny in de hoofdrol.

“Der Führer’s Face” (1943)

“Education for Death” (1943)

“Nips the Nips” (1944)

Oorspronkelijk gepubliceerd op 23 december 2012