Het Peerd van Ome Loeks – Symbool van Groningen

Het Peerd van Ome Loeks is samen met de Martinitoren een van de bekendste symbolen van de stad Groningen. Het verhaal over het paard is afkomstig uit een Gronings liedje uit circa 1900. Het wordt gezongen op dezelfde melodie als het Sinterklaas-liedje Daar wordt aan de deur geklopt en gaat als volgt:

Peerd van Ome Loeks is dood, Loeks is dood, Loeks is dood,
Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Guster nog goud gezond, sluig ‘e mit steert in ’t rond
Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Peerd van Ome Loeks is dood, Loeks is dood, Loeks is dood,
Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.
Haar ‘k hom moar vreten geven, din was ’t wel in leven bleven.
Peerd van Ome Loeks is dood, hartstikke dood.

Het gaat om een vrije vertaling van een Duits studentenliedje, met onder meer de zinnen:

“Wenn Schimmel in Leben ist gebleben
Haben s’ihm kein Fressen geben
Und nun er tot ist gebleben
Haben sie Schimmel Heu eingegeben”.

In dit Duitse liedje komt overigens geen Ome Loeks voor.

Appelon en Ome Loeks

Over de identiteit van de Ome Loeksuit het Groningse lied bestaat onduidelijkheid. Mogelijke kandidaten zijn bijvoorbeeld Loeks Kuiter uit Kiel-Windeweer, Loeks Hansen uit Delfzijl en stalhouder Loeks Bolhuis uit Groningen.

De bekendste ‘Loek’ is echter Lukas “Loeks” van Hemmen (1876-1955). Deze kandidaat had een kroeg en stalhouderij aan de Zweg in Groningen, De Slingerij. De man had een beroemd renpaard, Appelon geheten, waar het niet goed mee afliep. Op een dag trapte het paard naar de stalknecht waarop Loek het ongedurige dier met een riek terugdreef. Daarbij zou Appelon een verwonding opgelopen hebben. Enkele dagen later overleed het renpaard. Toen de paardenslager het kadaver wat later kwam halen zouden een paar jongens ’t Peerd van Ome Loeks is dood hebben gezongen.

Het is echter niet onomstotelijk vast te stellen dat het lied inderdaad over deze Loek ging. Vermoed wordt dat het lied in Groningen en omgeving steeds aan populariteit won nadat er een paard was overleden van een man die Lukas of Loeks heette. Wel duidelijk is dat het Het Peerd van Ome Loeks vanaf ongeveer 1900 wordt gezonden in Groningen. Op het Stationsplein van de provinciehoofdstad is een beeld van het paard te vinden met ‘Ome Loeks’ daarnaast. Het is ontworpen door Jan de Baat (1921-2010). Toen dit beeld in 1959 werd onthuld, wilde toenmalig wethouder Aarsen-Janssen overigens niet van feestelijkheden weten. Het college beschouwde dat als ongepast, aangezien…

‘het dier blijkens het befaamde lied op zo tragische wijze aan zijn eind gekomen is.’

Verdwijning

September 2018 verdween het beroemde beeld spoorloos. Vermoedelijk werd Peerd ’s nachts van zijn sokkel gehaald. De verdwijning volgde zo’n twee weken na het voorstel van de politieke partij 100% Groningen om het beeld een prominentere plek te geven. De partij zegt echter niets van de verdwijning te weten. Ook de gemeente tast nog in het duister. Het beeld stond sinds 2007 op het Stationsplein.

In Groningen zorgt het lied vaak voor veel gezelligheid:

Gruwelijk lied uit Oostenrijk

De melodie van het lied is als gezegd gebaseerd op het Sinterklaas-liedje Daar wordt aan de deur geklopt. Dat liedje speelde op zijn beurt weer leentjebuur bij het Oostenrijkse lied “O, du lieber Augustin”, dat vermoedelijk rond 1679 werd gecomponeerd door Marx Augustin. Dit lied is nogal gruwelijk. Het verhaalt over een straatmuzikant die ten onrechte wordt aangezien voor een slachtoffer van de pest en slapend in een massagraf belandt.

Overzicht van boeken over de geschiedenis van Groningen

Bronnen ▼