Accijns – Betekenis en voorbeelden

De term accijns is en historisch begrip uit de economische geschiedenis. Wat zijn accijnzen precies? Wat betekent dit begrip en waar komt het vandaan?

Betekenis & herkomst van accijns

Het begrip accijns betekent heffing, belasting of verbruiksbelasting. Accijns wordt doorgaans geheven op voedingsmiddelen en levensmiddelen en specifiek op luxeproducten die relatief schadelijk voor de gezondheid zijn, zoals dure auto’s met een hoge CO2 uitstoot, bier, sigaretten of wijn. Het begrip komt in het Nederlandse taalgebied voor in documenten uit de Middeleeuwen. Enkele vermeldingen op Etymologiebank noemen als vroege voorbeelden:

…assise [ca. 1237], assijs [1284], exzijs [1406]…

De term accijns is etymologisch ontleend aan het Latijn assidēre (zitting houden) en Oudfranse begrip assisi, dat ‘rechtszitting’, ‘prijsverordening’ of ‘belasting’ betekent.

Historische voorbeelden van accijnzen

In de Middeleeuwen hadden accijnzen vaak een regionaal of lokaal karakter. Accijnzen zijn in de geschiedenis, met name ten tijde van het handelskapitalisme en mercantilisme, ook gebruikt om de eigen vrijhandel te beschermen tegen buitenlandse handel, bijvoorbeeld door belastingen te heffen op importartikelen.

In de Nederlanden werden vanaf de Gouden Eeuw, ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog, landelijke belastingen ingevoerd door de Spanjaarden. Een van de bekendste voorbeelden is de Tiende Penning van Alva. De VOC hanteerde vooral douanebelastingen, bekend als convooien en licenten.

Een recent bekend voorbeeld van accijns is het beruchte ‘Kwartje van Kok‘ uit 1991. Dit betrof een accijnsverhoging op de brandstof van fl.0,25 cent, die door het kabinet-Lubbers III doorgevoerd werd. Na 2000 pleitten diverse politici, onder wie in 2000 CDA-leider Jan-Peter Balkenende en in 2002 LPF-voorman Pim Fortuyn, voor het teruggeven van deze accijns aan de bevolking.

Lees ook: Salaris: herkomst van het woord
…of: Brandschatten / brandschatting: herkomst en betekenis
Boek: Ontstaan & groei van economische systemen. Van het neolithicum tot de eindtijd – Joh. de Vries

Bronnen ▼