Brandschatting / brandschatten – Betekenis

Onder het opleggen van een brandschatting of ‘het brandschatten’ wordt een chantagemiddel uit oorlogstijd verstaan. Wat is een brandschatting precies? Een kort artikel over de betekenis en enkele historische voorbeelden van brandschattingen.

Wat is een brandschatting?

Een brandschatting betekent letterlijk een ‘brandbelasting’. Dit middel zetten legers in oorlogstijd in als ze door een stad trokken. Ze eisten dan een vergoeding ofwel schatting van het stadsbestuur en als die daaraan niet voldeed, zou de stad geplunderd en platgebrand worden. Het idee achter brandschatten is feitelijk niets anders dan afpersing onder dreiging van brandstichting. Vaak dreigden legeraanvoerder hiermee als ze te weinig soldij (militair salaris) voor hun troepen hadden. Of losgeslagen soldaten deden dit als ze geen soldij hadden ontvangen, om zo toch nog aan geld en voedsel te komen.

De vroegste vermelding van de begrippen brandschatting of brandschatten in de Nederlandse taal komt uit de Middeleeuwen, uit 1472. Ook in het Duits (brandschatzen) en Vlaams (brandscatten) is de term bekend.

Verwant aan het begrip brandschatting is de term brandbrief. Hieronder wordt een brief verstaan waarin gedreigd wordt met brand of geweld als er niet betaald wordt. Feitelijk zijn brandbrieven aankondigingen van een brandschatting.

Enkele historische voorbeelden van een brandschatting

Brandschattingen komen al millennialang voor. Er zijn meerdere voorbeelden uit de Oudheid bekend, onder meer ten tijde van het Romeinse Rijk door barbaren die Romeinse steden brandschatten. Ook Dzjengis Khan paste deze tactiek toe. Verder kwam de tactiek van brandschatting ook vaak voor in de Middeleeuwen. Ook zijn er meerdere gevallen bekend uit de periode van de Nederlandse Opstand, zoals de Brandschatting van Noord-Vlaanderen. Willem van Oranje hanteerde de tactiek van de brandschatting ook.

Ook tijdens het beruchte Rampjaar 1672 kwamen er brandschattingen voor in de Republiek der Nederlanden. Zo werd het Kasteel van Brakel (nabij Gorinchem), nadat men weigerde aan de Franse troepen een brandschatting te betalen, op 11 september van dat jaar opgeblazen.

Lees ook: Een brandbrief: ‘Anders sullen wij uw huijs in brand steken’
…of: Brandbrieven van Willem van Oranje
Boek: De Opstand 1568-1648 – De strijd in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden

Bronnen ▼