Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje

Wie kent die uitspraak niet? Als je voor een dubbeltje geboren wordt, word je nooit een kwartje. Of, in een andere variant, wie als dubbeltje wordt geboren, wordt nooit een kwartje. Dit wat lijdzame gezegde is al eeuwenoud en bestaat al sinds de zeventiende eeuw. Wat betekent het precies en waar komt dit spreekwoord vandaan?

Betekenis en herkomst

Als dubbeltje geboren worden en nooit een kwartje kunnen worden, is een zegswijze die aangeeft dat je niet boven je stand kunt leven. Wie arm geboren wordt, zal wel arm blijven, is eenzelfde soort gedachtegang. In onze moderne tijd zijn veel mensen het niet met deze spreuk eens, omdat het getuigt van lijdelijkheid. Veel mensen geloven in een wereld die – althans deels – maakbaar is en worden dus niet blij van dubbeltjes die geen kwartjes zouden kunnen worden.

Als spreekwoord gaat het geboren dubbeltje terug tot vóór de zeventiende eeuw. In de tijd van het ancien régime (tot ca. 1800) waren standen de norm in de maatschappij en dus niet klassen. Bij standen werd je maatschappelijke positie en rol bepaald door je geboorte. Wie opgroeide in de aristocratie had geluk, want behoorde de rest van zijn of haar leven tot die stand. Armen hadden minder geluk. Die zouden waarschijnlijk niet opklimmen en als dubbeltje dus nooit een spreekwoordelijk kwartje worden. Een variant die vroeger circuleerde, verwees ook naar het kwartje, namelijk: ‘Wie tot een blank geboren is, zal zijn leven geen stuiver rijk worden.’

Louis Davids zorgt voor meer bekendheid

Als je voor een dubbeltje geboren bent is ook een liedje van de Louis Davids (1883-1939), een bekende Nederlandse zanger, cabaretier en acteur uit het interbellum, die dit liedje speelde in de musicalfilm Op stap uit 1935. Door Davids werd het spreekwoord waarschijnlijk een stuk bekender in ons land.

Vermeldenswaardig is ook dat Louis Davids nog een rol speelde bij de popularisering van een andere uitdrukking, namelijk: ‘Dat komt voor de bakker‘. In het toneelstuk ’t Is voor de bakker zong de grappenmaker namelijk een couplet waarin deze passage voorkwam.

Boekentip: Hotel Schiller – Marjolein Bierens
Boeiend is ook: Dat is een dubbeltje op z’n kant
Of dit artikel: Aan de bedelstaf raken – betekenis en herkomst

Bronnen ▼