Ammehoela! – Je bekijkt het maar!

De uitroep ‘Ammehoela!’ betekent zoiets als ‘nooit van mijn leven’, ‘echt niet’, ‘je bekijkt het maar’. Mensen roepen dit als ze iets niet geloven of er niks van willen weten. De geschiedenis van dit woordje gaat terug tot Afghanistan.

Westerse hervormingen

De term is afgeleid van een bekend persoon uit het begin van de twintigste eeuw, de Afghaanse koning Amanoellah (1892-1960). In 1919 trad hij aan als emir van Afghanistan, om in 1926 de titel van sjah (koning) te krijgen. Ghazi Amir Amanoellah Khan, zoals hij voluit werd genoemd, wilde zijn land graag hervormen naar westers model. Vanaf 1921, toen de Britten vertrokken waren, stelde hij verplicht dat iedereen in de stad Kaboel westerse kleding moest dragen. De wet op het verplicht dragen van boerka’s schafte hij af. Verder bevorderde hij het onderwijs voor meisjes, wat tot die tijd niet bestond.

Amanoellah voerde de veranderingen in een snel tempo door en de traditionele en conservatieve bevolking kwam in opstand. In 1924 wist de koning een volksopstand nog net te voorkomen, maar toen hij in 1927 in Europa was, brak er in Jalalabad een opstand in het leger uit. De militairen deserteerden massaal. Amanoellah bleef in Europa en deed in 1929 officieel afstand van de troon. Ondanks de binnenlandse onrust had hij er wel voor gezorgd dat het land een stuk rijker was geworden door het aanleggen van allerlei handelsroutes en wegen, en door goed te onderhandelen met Rusland en Groot-Brittannië.

Ammehoela: Klap op bil

Al in de jaren 1920 vond de kreet ‘ammehoela’ in Nederland ingang, op kleine schaal onder jongeren. Het uitroepen van ‘ammehoela’ ging daarbij gepaard met het geven van een klap op je eigen bil. Dit symboliseerde hoe koning Amanoellah van zijn volk een tik tegen zijn kont kreeg en het land uitgezet werd. Ook paste deze symbolische handeling bij de al sinds de achttiende eeuw bestaande volkse uitroep ‘Aan me hoela’ of ‘Aan m’n reet!’ Bij deze kreet stond ‘hoela’ voor ‘kont’. Het woord was afkomstig van het hoela dansen op Hawaii.

Amusementswereld

Volgens onderzoeker Marc de Coster in het Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (2002) zou de Nederlandse cabaretière Jasperina de Jong (geboren in 1938) tijdens de musicalvoorstelling “Sweet Charity” in 1969 de term pas echt bij het grote publiek bekend gemaakt hebben. Daarvoor was de term al in de amusementswereld in omloop. In 1928 gebruikte de komiek Johan Buziau (1877-1958) – eveneens de bedenker van het woordje ‘foetsie’ – deze uitroep al. Tijdens een tweespraak zei iemand: “Ik ben de koning,” waarop een ander antwoordde: “Haha, jij koning? Aan me hoela!” Ook komt de term voor in een liedje van Wim Sonneveld uit 1947.

Koning Ammenoellah stierf op 25 april 1960 in Zürich. Hij werd begraven in Jalalabad, naast zijn vermoorde vader.

Boek: De mooiste uitspraken van onze ouders en grootouders

Bronnen ▼