Biddag en Dankdag voor Gewas en Arbeid

Dankdag, ook bekend als Dankdag voor Gewas en Arbeid, is een traditionele christelijke viering die wordt gehouden om God te bedanken voor de oogst, het werk, het inkomen en de zegeningen in het leven. De viering, die met name in protestantse kerken wordt gehouden, vindt jaarlijks plaats op de eerste woensdag van november.

Veel kerken houden op dankdag een extra kerkdienst, soms voorafgegaan door een gezamenlijke maaltijd. Protestantse kerken kennen ook een Biddag voor Gewas en Arbeid. Tijdens deze dag, die jaarlijks plaatsvindt op de tweede woensdag van maart, vragen gelovigen God om zijn zegen over hun werk.

Traditie

De traditie van bid- en dankdagen gaat terug op het Oude Testament waarin geschreven wordt over periodieke verbods- en boetedagen. Het Nieuwe Testament, dat aan de basis staat van het christendom, kent deze traditie niet. Uit geschriften van oude kerkvaders blijkt echter dat in het vroege christendom in tijden van nood soms al wel biddagen gehouden werden. In de Christelijke encyclopedie lezen we verder over de ontwikkeling van deze traditie:

Met de opkomst van de christelijke kerk als staatskerk kregen dergelijke momenten een meer officiële status en in de loop van de Middeleeuwen werden ze vaak opgeluisterd met processies.

In de gereformeerde kerken in Nederland raakten de bid- en dankdagen al snel ingeburgerd. Zo waren er wekelijkse bidstonden en lokale dankdagen. Verder schreef de landelijke overheid zo nu en dan biddagen uit, met name in tijden van crisis, oorlog en rampspoed. Dit om onheil af te weren en heil af te smeken. In de kerkorde van de Synode van Dordrecht van 1618/19 werd officieel vastgelegd dat in dergelijke tijden biddagen moesten worden gehouden:

In tijden van Oorloghe / Pestilentie / dieren tijt / sware Vervolginghe der Kercken ende andere alghemeyne swaricheden / zullen de Dienaers der Kercken de Overheydt bidden dat door haer authoriteyt eñ bevel openbaer Vast ende Bid-daghen aenghestelt ende gheheylight moghen werden. Kerkorde Dordrecht 1619, art. 66

Lange tijd was het de overheid die biddagen uitschreef, maar deze vonden dus nog niet op vaste momenten in het jaar plaats. In de zeventiende eeuw deden verschillende gewesten al pogingen om wel jaarlijkse dagen vast te stellen. Alleen in Overijssel kwamen deze jaarlijkse momenten er ook daadwerkelijk. Vanaf circa 1650 hield men hier in maart een biddag voor het gewas en in november een dankdag.

In 1713, toen het land een relatief lange periode van vrede had gekend en er dus al enige tijd geen gebedsdagen waren uitgeschreven, besloot de Staten Generaal jaarlijks één algemene dag van gebed, dank en vasten uit te schrijven. De grondwetswijziging van 1848 maakte aan dit gebruik een eind.

In de loop van de twintigste eeuw voerden veel protestantse kerken zelf jaarlijkse gebedsdagen in. Daarbij werden de Overijsselse data overgenomen.

Bronnen ▼