Het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) heeft alle persoonlijke dagboekaantekeningen van mr. Arthur Eduard Joseph baron Van Voorst tot Voorst online gezet. De baron was tussen 1894 en 1928 Commissaris van de Koningin in Noord-Brabant.
Feestelijk onthaal
De commissaris ondernam zijn bezoeken samen met een ambtenaar – vaak ook ter controle – per trein of tram en een rijtuig, later per auto. De eerste ontvangst was feestelijk. De vlaggen werden uitgestoken en vaak was ook de harmonie of een erewacht opgetrommeld. Vaste onderdelen waren een gesprek met burgemeester en wethouders, een audiëntie voor de inwoners, soms ook een bezoek aan een school of bedrijf. Die gesprekken waren niet altijd inspirerend en dan had de commissaris moeite zijn ogen erbij open te houden. Maar hij respecteerde het lokaal bestuur en was geïnteresseerd. Hij adviseerde, bekritiseerde en zei wat hij verbeterd wilde zien.
Vuilpoezen en mussennesten
Met de aantekeningen tot zijn beschikking kon hij zijn volgende bezoek goed voorbereiden. Zijn notities gaan bijvoorbeeld over het raadhuis, de secretarie en het personeel. En die zijn vaak niet mals… De secretarie van Aarle-Rixtel vond Van Voorst tot Voorst meer dan smerig, “een echte vuilpoes”. En in Gassel ontdekte hij een mussennest in een kast. Vaak toonde de Commissaris van de Koningin zich echter ook tevreden over de situatie. De audiënties waren niet altijd druk. Mensen kwamen meestal met verzoeken.
Baron van Voorst tot Voorst schreef ook over de plaatselijke politieke verhoudingen, de invloed van de socialisten en de (wan)toestanden rond de verkiezingen. Er zijn observaties over de ontwikkeling van de arbeidsverhoudingen in de agrarische sector en de industrie tussen de aantekeningen te vinden. De baron was bezorgd over de gevolgen van de fabrieksarbeid voor de morele toestand van de bevolking. Ook in de huisvesting had de commissaris oog voor wantoestanden en goede ontwikkelingen.
De toestand van de armen en de gezondheidszorg komen in elk verslag voor. De zedelijkheid was belangrijk voor Van Voorst tot Voorst; hij maakt zich druk over het aantal ‘moetjes’, gedwongen huwelijken als gevolg van zwangerschap. Goed onderwijs lag de commissaris blijkens de aantekeningen na aan het hart, maar evenzeer de leerplicht. Een laatste belangrijk element was de Eerste Wereldoorlog. Het ‘vreemd volk’, dat door de mobilisatie en de stroom Belgische vluchtelingen in de provincie kwam, had volgens de baron zijn weerslag op de zeden en gewoonten.
Het BHIC:
“De dagboeknotities bieden een boeiende kijk op de bevolking en het plaatselijke bestuur in Brabant. Zijn talloze contacten die ogenschijnlijk weinig verband met elkaar hebben, vertellen samen het verhaal van een Brabant dat nog vooral dorps en zeer kleinschalig was, maar dat te maken kreeg met grote veranderingen. De commissaris die vanuit zijn positie met een open oog voor het geheel zich verdiepte in de invloed van die ontwikkelingen op de lokale gemeenschap, leverde met zijn werkbezoeken een eigen bijdrage aan de kwaliteit van de provincie in die dagen.”
De website: ‘Door de ogen van de Commissaris van de Koningin’
Overzicht van Boeken over de geschiedenis van Noord-Brabant
