Biografie Erwin Rommel ontkracht mythes

De historiografie over Erwin Rommel (1891-1944), de bekendste Duitse generaal uit de Tweede Wereldoorlog, schets een tweeledig beeld: enerzijds zou Rommel een ‘sluwe woestijnvos’ en oorlogsheld zijn, anderzijds was hij een oorlogsmisdadiger en soldatenbeul. In de biografie Erwin Rommel. De man achter de mythe (Just Publishers, 2014) weet Maurice Philip Remy beide uitersten te vermijden en een objectief beeld te schetsen van de omstreden Duitse generaal.

Nieuw materiaal

Rommel was zowel een ‘sluwe woestijnvos’ die zich durfde te verzetten tegen Adolf Hitler, als een overtuigde nationaal-socialist die Hitler tot in de dood aanhing, aldus Remy. Zijn biografie brengt een evenwichtig levensverhaal van Rommel, met daarin nieuwe elementen die in andere biografieën niet voorkomen. Remy’s boek is gebaseerd op omvangrijk, deels nieuw en primair archiefmateriaal:

“Het fascinerende en voor een groot deel ook nieuwe verhaal over Rommels levensloop wordt in dit boek verteld. Dit gebeurt zonder de gebruikelijke clichés maar op basis van oorspronkelijke bronnen en overleveringen. Geen enkele andere militair van hoge rang onder Hitler heeft zoveel aantekeningen nagelaten als Erwin Rommel. Zijn privé-correspondentie is bijna volledig bewaard gebleven.” (11)

Daarnaast heeft Remy gebruik gemaakt van talrijke ooggetuigenverslagen en documentatie van mensen uit de directe omgeving van Rommel zelf. In archieven, privécollecties en nalatenschappen vond hij ongepubliceerde of onopgemerkt gebleven documenten, die meermalen een antwoord gaven op vragen die tot op heden onbeantwoord waren gebleven. Remy’s onderzoek was ook bedoeld voor het maken van een documentaire over Rommel, die tot stand was gekomen door samenwerking met diverse historici en door het interviewen van talrijke ooggetuigen:

“Gelijktijdig met dit boek ontstond een driedelige ARD-documentaire. De interviews met ruim 150 getuigen uit Rommels tijd en duizenden meters films en foto’s wekten de droge feiten weer tot leven en rondden het werk af. Door kritische bestudering van deze rijkdom aan gegevens ontstond, in nauwe samenwerking met gerenommeerde historici, een beeld van Rommel dat in zijn complexiteit en gedifferentieerdheid duidelijk verschilt van de beschrijvingen die tot nu toe van hem bestonden.” (11)

Eerste Wereldoorlog

Erwin Rommel werd in 1891 geboren in Heidenheim an der Brenz, als tweede zoon van de protestantse gymnasiumleraar Erwin Rommel en diens vrouw Helene. Erwin junior wilde, nadat hij het gymnasium had voltooid, vliegtuigingenieur worden, maar zijn vader vond dat je ‘op lucht niet kan bouwen’. Hij stelde zijn zoon voor de keuze: leraar of officier worden. Erwin koos voor het laatste en solliciteerde in maart 1910 met succes bij het Koninklijke Würtembergse 6e infanterieregiment König Wilhelm 1 nr. 124 in Weingarten. Reeds in januari 1912 was hij daar opgeklommen tot luitenant en leidde hij jonge rekruten op. Op een bal in 1911 op de militaire academie in Danzig ontmoette hij zijn latere vrouw Lucia Maria Mollin, die hem in december 1913 – drie jaar later trouwen ze – een kind schonk.

Met een regiment soldaten vocht Rommel in augustus 1914 bij de Luxemburgse grens. Maar hij vocht tijdens de Eerste Wereldoorlog op vel meer plekken in Europa:

“…aan de Maas, in de Argonne en de Hoog-Vogezen, in Roemenië en in Italië. Hij raakte twee keer zwaargewond, werd bevorderd tot 1e luitenant en ontving het IJzeren Kruis eerste en tweede klasse.” (19)

In dienst van de nazi’s

Na de oorlog zag Rommel af van de officiersopleiding, en daarmee van een mogelijke bevordering tot generaal, omdat hij graag ‘een gewone soldatenman’ wilde blijven. Toen in 1933 de Weimarrepubliek plaatsmaakte voor de dictatuur onder Adolf Hitler, kwam de Reichswehr – de Duitse defensie – onder het bewind van de nationaalsocialisten te staan. Belangrijke programmapunten van Hitlers NSDAP – bewapening en een vergroting van het leger – genoten welhaast unanieme instemming van de leiders van het bestaande Duitse leger. Rommel was tot dat moment geen nazi. Hij zou ook geen modelnazi worden: privé wees hij het antisemitisme af. Maar, zo onderstreept Remy, evenmin kwam Rommel op voor zijn vervolgde Joodse medeburgers en in de jaren 1934-1935 raakte Rommel volledig in de ban van de charismatische Adolf Hitler.

Het grootste deel van de biografie beslaat, natuurlijk terecht, Rommels gevechtshandelingen in Noord-Afrika. Zoals de sterke opmars die Rommel tussen februari en april 1941 maakte, waarbij hij tijdens de opmars in Libië directe orders van Hitler in de wind sloeg:

“Tegen de bevelen in besloot Rommel op 31 maart 1941 de opmars van El Agheila naar Cyrenaika op eigen kracht voort te zetten. Dat was een grove daad van ongehoorzaamheid jegens het opperbevel. Rommel hoopte intuïtief op steun van Hitler…” (63)

In november 1942 waren alle kansen in Afrika al gekeerd, zo zag Rommel. Hij had het lef om persoonlijk naar de Führerbunker van Hitler te gaan om zijn meerdere ervan te overtuigen meer soldaten en materieel naar Afrika te sturen om daar de oorlog nog ten goede te keren. Vol vuur sprak Rommel met Hitler, in het bijzijn van Hermann Göring, over datgene wat zijn troepen nodig hadden.

Een zeer geïrriteerde Hitler – die alleen maar aandrong op ‘standhouden ten koste van alles’ – stuurde Rommel briesend zijn kantoor uit. Daarna haalde hij Rommel toch nog even terug met de belofte dat ze meteen naar Rome mochten afreizen om de nodige bevoorrading bij monde van Göring bij Mussolini, die meteen ingeseind werd dat er bezoek aankwam, aan te kaarten. Misschien had die nog wat materieel over:

“Na drie uur verliet Rommel tegen 20.00u het hoofdkwartier, in gezelschap van Göring om met de ‘speciale trein van de rijksmaarschalk’ naar Rome te reizen. Rommel hij was teleurgesteld. Niet vanwege de vernederende behandeling die hem voor het eerst ten deel was gevallen, maar vanwege de onwil van Hitler om de werkelijkheid onder ogen te zien.Rommel was ervan overtuigd dat de Duitse en Italiaanse troepen in Noord-Afrika ten onder zouden gaan.” (151)

Hitlers ‘aufrichtiges Beileid’

Uiteraard blijft geen onderwerp rond Erwin Rommel in deze goed onderbouwde en afgewogen biografie onbesproken, waarbij met name zijn gedwongen zelfmoord een interessante kwestie is. De motieven waarom Hitler Rommel uit de weg wilde ruimen waren Rommels nederlaag in Noord-Afrika en zijn vermeende betrokkenheid bij de Von Staufenberg-aanslag op Hitler van 20 juli 1944. Rommel werd op zaterdag 14 oktober 1944 bezocht door twee generaals, terwijl zijn huis door de Gestapo werd ingesloten, en gedwongen te kiezen uit vrijwillige zelfmoord of de rechtbank.

Rommel kiest het eerste, neemt afscheid van zijn vrouw en kinderen, en stapt met de twee generaals en een chauffeur in zijn auto. Daar nam of kreeg hij en cyaankali-pil. In doodsnood kwam de auto vervolgens bij een ziekenhuis aan, waar een arts verteld werd dat Rommel een hartaanval had gekregen. Vervolgens stuurde Hitler de weduwe Lucie Rommel een huichelachtig condoleance-telegram waarin hij zijn ‘aufrichtiges Beileid’ betoonde en volgde een leugenachtig begrafenisritueel, in aanwezigheid van nazi-hoogwaardigheidsbekleders, waar de nodige krokodillentranen werden geplengd.

Een van de interessantste aspecten in dit boek, maar dat moet u zelf gaan lezen, is het merkwaardige plan van Rommel om de geallieerden een handje te helpen tegen Hitler. Een kleine teaser alvast:

“Uiteindelijk had Rommel een ongelooflijk plan opgevat: hij wilde het westelijk front op eigen houtje openstellen voor de geallieerden. Hij zou daarvoor zeker niet op een aanslag wachten, een aanslag waarvoor Von Hofsacker tijdens hun gesprek in La Roche-Guyon op 9 juli sowieso nog geen datum wist te noemen. Rommel nam deze beslissing helemaal alleen. Hij was vastbesloten om die uit te voeren – met of zonder aanslag. Koelbloedig begon Rommel aan de voorbereidingen…” (337)

Boek: Erwin Rommel, de man achter de mythe – Maurice Philip Remy