Fons Kockelmans
Op 6 juli 1971 – bijna een halve eeuw geleden dus – beklommen de leden van het nieuwe kabinet-Biesheuvel de trappen van Paleis Huis ten Bosch in Den Haag om zich in gezelschap van koningin Juliana te presenteren voor de persfotografen en tv-camera’s. Het was de eerste maal dat er een zogeheten bordesscène plaatsvond. Vóór die tijd hadden kabinetten zich ook wel laten fotograferen, maar dat gebeurde meestal binnen. Het staatshoofd ontbrak bij deze gelegenheden.
De term ‘bordesscène’ is overigens formeel niet correct. De regeringsleden staan halverwege de trappen van het paleis en niet op het bordes zelf. Maar ja, ‘trappenscène’ bekt natuurlijk niet.
De plek van het fotomonument is niet steeds dezelfde. Ten tijde van de regering van koningin Juliana werd vaak uitgeweken naar paleis Soestdijk, waar ze woonde. Het tweede kabinet Van Agt posteerde zich in september 1981 binnen, vanwege het slechte weer. Rutte III stelde zich op voor paleis Noordeinde in het centrum van Den Haag, waardoor belangstellenden de bordesscène konden gadeslaan. Dat gekozen werd voor Noordeinde kwam omdat Paleis Huis ten Bosch op dat moment in de steigers stond voor een verbouwing.
Rompkabinet
Van het tweede kabinet-Biesheuvel werd geen groepsfoto gemaakt. Dit kabinet was een zogeheten ‘rompkabinet’, dat na de snelle val van Biesheuvel I in augustus 1972 aantrad met als belangrijkste taak het organiseren van verkiezingen. De leden van DS’70 waren na een conflict over de begroting uit het kabinet gestapt. Ook bij de installatie van Balkenende III in 2006 vond geen bordesscène plaats. Ook die bleef achterwege omdat het hier een romp- of overgangskabinet betrof. Opvallend genoeg kregen de media in mei 1982 wel de gelegenheid het zojuist aangetreden Van Agt III te fotograferen. Dit kabinet was eveneens een rompkabinet.
Waarom er vanaf 1971 groepsfoto’s van het nieuwe kabinet werden gemaakt ligt voor de hand: de (media)belangstelling voor de politiek was sterk gegroeid. Willem Drees sr. kon in de jaren vijftig nog vrijwel ongehinderd van zijn huis aan de Haagse Beeklaan naar kantoor wandelen, want de kans op herkenning was klein. Ministers en andere toppolitici verschenen destijds alleen in beeld op doorgaans vrij wazige krantenfoto’s. Zij waren zeker geen Bekende Nederlanders. Met de opkomst van de televisie in de jaren zestig veranderde dat. Een sleutelmoment was waarschijnlijk de val van het kabinet-Cals in de nacht van 13 op 14 oktober 1966 tijdens een zeer langdurig Kamerdebat. Dat werd uitgezonden tot het bittere einde in de vroege ochtend en de publieke belangstelling was groot. De NTS (de voorganger van de NOS) schijnt de volgende dag zelfs verzoeken gekregen te hebben om de beelden te herhalen. Veel kijkers waren voor het einde afgehaakt omdat het te laat werd.
Persconferenties
Een ander signaal dat de tijden waren veranderd werd in januari 1970 gegeven door toenmalig premier Piet de Jong. Hij begon toen met wekelijkse persconferenties na afloop van de ministerraad. Volgens zijn eigen verklaring deed hij dat omdat hij anders op vrijdag altijd bij het eten werd gestoord door politieke verslaggevers die hem belden. Maar de sterk toegenomen publieke belangstelling voor alles wat er op het Binnenhof gebeurde zal vast ook een rol hebben gespeeld.
Ongetwijfeld wordt er ook de komende maanden op enig moment weer een bordesscène georganiseerd, want er is een nieuw kabinet in de maak. Hoe lang dat nog zal duren is echter onduidelijk. Enkele hoofdrolspelers willen dat de nieuwe ministersploeg nog vóór de zomer aantreedt. Vooralsnog schiet de formatie echter totaal niet op. Sterker nog: de eerste onderhandelingen tussen de beoogde coalitiepartners moeten nog plaatsvinden. Een dergelijke trage gang van zaken is nooit eerder in de geschiedenis vertoond.
Ook interessant: Lessen uit de laatste vijftien kabinetsformaties
…of: Coalitievorming. Een vergelijking tussen Duitsland en Nederland
Overzicht van Boeken over Nederlandse politiek en Nederlandse politici
