Samen met multinationals als Heineken en Philips hoort de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM) bij de internationale paradepaardjes van het Nederlandse bedrijfsleven. De KLM, opgericht in 1919, is de oudste luchtvaartmaatschappij ter wereld die nog opereert onder haar oorspronkelijke naam. Het bedrijf bestaat bijna 100 jaar. Reden genoeg voor een geschiedenis ‘in vogelvlucht’.
Air minded
Op 1 augustus 1919, exact vijf jaar na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, begint in Amsterdam de Eerste Luchtvaart Tentoonstelling Amsterdam (ELTA). Het initiatief voor deze tentoonstelling komt van de eerste luitenanten Albert Plesman en Marinus Hofstee, en de gepensioneerde generaal Cornelis Snijders. Nederland is tijdens de wereldoorlog neutraal geweest en heeft daardoor op het gebied van de luchtvaart een flinke achterstand opgelopen. De ELTA moet de Nederlandse bevolking air minded maken. Daarna wil de groep een Nederlandse luchtvaartmaatschappij oprichten.
Beide plannen slagen. De ELTA blijkt een groot succes, want tussen 500.000 en één miljoen bezoekers bewonderen Engelse, Franse en Italiaanse vliegtuigen die op de tentoonstelling te zien zijn. Liefst vierduizend aanwezigen maken een pleziervluchtje. Kort na de ELTA, op 7 oktober 1919, wordt de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij opgericht. Het bedrijf, dat onder leiding staat van Albert Plesman, is daarmee een van ’s werelds oudste vliegmaatschappijen.
Curaçao & stewards
De eerste KLM-vlucht vindt plaats op 17 mei 1920, als de eerste KLM-piloot Jerry Shaw in een De Havilland DH-16 van Londen naar Amsterdam vliegt. Dat jaar vervoert de KLM 345 personen en 25.000 kilo post en vracht. Daarna groeit het vliegbedrijf snel. Een nieuwe mijlpaal wordt bereikt in oktober 1924, wanneer er voor het eerst een KLM-vliegtuig, een Fokker F-VII, een intercontinentale vlucht maakt naar Batavia (het huidige Jakarta) in Nederlands-Indië. De vlucht duurt in die tijd nog enkele weken.
Naast Londen en Batavia biedt de KLM in de jaren 1920 vluchten aan naar Rotterdam, Brussel, Parijs, Bremen, Kopenhagen en Malmö. Men vliegt voornamelijk met Fokker-toestellen. Een mooie uitbreiding qua bestemming is Curaçao. Dit eiland wordt in december 1934 de eerste transatlantische pleisterplaats van de KLM.
Een andere nieuwigheid in het interbellum is de steward, in die tijd ‘hofmeester’ genoemd. Vier vrouwelijke en drie mannelijke stewards treden in 1935 in dienst bij de KLM. Overigens bestaat de ‘hofmeester’ – in de betekenis van kelner – nog steeds als functie binnen de Nederlandse defensie.
Economy class
Als nazi-Duitsland in mei 1940 Nederland binnenvalt, moet ook Schiphol eraan geloven. Het bombardement op de luchthaven vernietigt 18 van de 27 KLM-vliegtuigen die op dat moment operationeel zijn. Na de Tweede Wereldoorlog schiet de Nederlandse regering, in het kader van de wederopbouw en het cruciale behoud van de lijndiensten op Nederlands-Indië, de KLM te hulp door miljoenen guldens in de vliegmaatschappij te investeren. De overheid krijgt ruim 50 procent van de KLM-aandelen in bezit, en daarmee een doorslaggevende stem in de beleidsvorming. Door deze financiële injectie, het economische herstel vanaf de jaren 1950 en de commercialisering van de luchtvaart, maakt de KLM een enorme groei door. Terwijl in 1950 nog 365.000 passagiers vervoerd worden, loopt dit aantal op naar 9.715.000 in 1980. In mei 1946 voegt de KLM New York toe aan het transatlantische pakket. De KLM is de eerste Europese vliegmaatschappij die een vaste lijn op New York opent. Binnen vier jaar zet de 100.000e KLM-passagier voet op Noord-Amerikaanse bodem.
Douglas en Boeing
De prijsverlagingen in de jaren 1950 en 1960 zorgen ervoor dat steeds meer mensen vliegend in plaats van per schip de oceanen oversteken. In 1958 streeft de luchtvaart de Holland-Amerika Lijn (HAL) voorbij qua aantallen passagiers, terwijl het aandeel van de KLM in het emigrantenvervoer stijgt van 2.7 procent in 1953 naar 33.7 procent in 1960.
In datzelfde jaar 1960 verkort het eerste straalvliegtuig van de KLM, de Douglas DC-8, de reistijd van Nederland naar Noord-Amerika van 24 uur naar 7 uur. In combinatie met de toegenomen welvaart maakt de kortere reistijd het vliegen nog populairder.
Andere mijlpalen zijn de opening van de vernieuwde luchthaven Schiphol in april 1967 en de introductie van de Boeing 747, een jumbojet die het respectabele aantal van 353 passagiers kan verplaatsen. Het vliegtuig wordt ‘jumbo’ genoemd, omdat het veel meer passagiers en bagage kan vervoeren dan de vliegtuigen daarvóór.
Europese primeur
In december 1991 heeft de KLM opnieuw een Europese primeur met de introductie van het frequent flyer loyalty program, dat het bedrijf passend ‘Flying Dutchman’ noemt. Tegenwoordig staat dit loyaliteitsprogramma bekend onder de naam flying blue.
De jaren 1990 staan verder in het teken van toenemende concurrentie voor de gevestigde vliegmaatschappijen. Door de opkomst van internet en prijsvechters als EasyJet en RyanAir, heeft de KLM besloten tot het verder verbeteren van de dienstverlening en nieuwe kortingen.
Fusie met Air France
De fusie met Air France in 2004, met behoud van de eigen KLM-uitstraling in logo en kleur, moet ook begrepen worden tegen de achtergrond van de toename van de concurrentie in de luchtvaart. Juist door deze fusie kan de KLM het internationale paradepaardje van ons land blijven.
Air France-KLM is niet alleen qua omzet de grootste luchtvaartonderneming ter wereld, maar ook de internationaal grootste vrachtvervoerder. Qua passagiers-kilometers staat het bedrijf wereldwijd op nummer drie en Europees gezien op nummer één.
Video over de geschiedenis van KLM
https://youtu.be/3hr22aY3YQ0
Bronnen â–¼
-M. Dierikx, Blauw in de lucht. Koninklijke Luchtvaart Maatschappij 1919-1999 (Den Haag: Sdu, 1999).
-R. de Leeuw, De geschiedenis van de KLM vanaf 1919 (Weesp: Unieboek, 1984)
