De vergeten Holocaust in Oekraïne

Tussen 1941 en 1944 vermoordden geheime Nazi-doodseskaders in Oekraïne zeker anderhalf miljoen Joden. Een reizende tentoonstelling over deze geschiedenis is vanaf 10 september te zien in Nationaal Monument Kamp Vught.

De Franse priester Patrick Desbois deed vijf jaar onderzoek naar massa-executies in Oekraïne. Met een onderzoeksteam reist hij regelmatig door Oekraïne op zoek naar ooggetuigen en locaties waar massale executies plaats vonden. Zijn fascinatie gaat terug tot de verhalen van zijn opa, die in de oorlog naar een gevangenenkamp voor Franse soldaten werd gedeporteerd. Sinds 2004 spreekt Desbois met ooggetuigen in afgelegen dorpen, waar burgers soms werden gedwongen om grafkuilen te graven en hun landgenoten te executeren. Hij tekent alle verhalen op om zoveel mogelijk bewijs te verzamelen. Desbois ontdekte inmiddels al ruim 700 massagraven.

Zijn boek The Holocaust by bullets verschijnt in september in het Nederlands onder de titel “Holocaust door kogels”. De reizende tentoonstelling die in september het herinneringscentrum van Nationaal Monument Kamp Vught aandoet komt voort uit het pionierswerk van Desbois.

De tentoonstelling, die als titel The Mass Shooting of Jews in Ukraine 1941-1944: The Holocaust by Bullets heeft, was eerder te zien in New York en Stockholm. Het herinneringscentrum van voormalig Kamp Vught is normaal gesproken terughoudend in het tonen van gruwelijke beelden van de Holocaust in de permanente expositie. Met de nieuwe expositie wordt van deze koers afgeweken. “omdat de gruwelijke realiteit van deze ‘onbekende’ Holocaust onlosmakelijk verbonden is met het verhaal van de vervolging van grote groepen mensen in de Tweede Wereldoorlog’, aldus het herinneringscentrum. De expositie is geschikt voor bezoekers vanaf 16 jaar.

Het beleid van de nazi’s in de Oekraïne was kil: “Een kogel per jood, één jood per kogel”. Anders dan in Polen, waar joden werden vermoord in vernietigingskampen, werden de meeste joden in Oekraïne geëxecuteerd en ter plekke begraven. In de expositie wordt het onderzoeksteam gevolgd bij hun systematische zoektocht naar de massagraven. De resultaten van het onderzoek naar deze ‘vergeten Holocaust’ worden getoond; veel (historisch) beeldmateriaal en authentieke objecten zoals (machine-)geweren, hulzen, kogels en kleding. De expositie gaat in op details van de Holocaust, die voor veel Nederlanders onbekend zijn.

Conferentie

Ter gelegenheid van de tentoonstelling vindt op 11 september in Vught een conferentie plaats over de Jodenvervolging in Oekraïne. De organisatie is in handen van het Centrum voor Holocaust en Genocidestudies (CHGS) van de Universiteit van Amsterdam. Patrick Desbois treedt tijdens deze conferentie op als keynote speaker. Bezoek voor meer informatie de website van het CHGS.