De naam Louis Zamperini (1917) zal bij weinigen buiten de Verenigde Staten een belletje doen rinkelen. De hardloper deed mee aan de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, waar hij als achtste eindigde op de 5000 meter. Maar er is meer dan enkel de sporter Zamperini. Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakte hij onderdeel uit van de bemanning van een B-24 Liberator bommenwerper en nam hij deel aan de oorlog tegen Japan in het Pacifisch gebied.
De Amerikaanse schrijfster Laura Hillenbrand (1967) begint haar boek bij het begin, de jeugd van haar hoofdpersoon. Het had niet veel gescheeld of Louis Zamperini was terechtgekomen in de jeugdgevangenis. De zoon van Italiaanse immigranten was in het Californische stadje Torrance berucht om zijn streken. Hij stal eten uit de keukens van buurtbewoners, prikte de banden van de auto van een schooljuf met tandenstokers lek en raakte menigmaal betrokken bij vechtpartijen. Het was op de highschool waar hij tot bedaren kwam. Terwijl hij nooit uitblonk in leren, bleek hij wel talent te hebben voor hardlopen. Het schoolrecord werd door hem verbroken en in plaats van zich bezig te houden met rottigheid, trainde hij voortaan vanaf het ochtendgloren in de Zuid-Californische woestijn. In 1934 overtrof hij het nationale high school record. “De tornado van Torrance” was geboren.
Zijn talent bracht hem op de Olympische Spelen van 1936 in nazi-Berlijn. Hoewel hij niet verder kwam dan de achtste plek, zette hij een grootste prestatie neer door zijn laatste ronde in 56 seconden te lopen, terwijl het record stond op 58,9. Dat maakte ook indruk op Adolf Hitler, die vanaf de tribune de wedstrijd had gadegeslagen. Hij liet de Amerikaan bij zich roepen en schudde hem de hand. Maar Zamperini liet zich niet imponeren door de dictator. Hij had zijn streken nog niet verloren en stal tijdens een uitstapje in de Duitse hoofdstad een hakenkruisvlag van Hitlers Rijkskanselarij, een mooi souvenir van zijn Olympische avontuur. Na Berlijn hoopte hij een tweede keer mee te kunnen doen aan de Spelen, namelijk die van 1940 in Tokyo. Japan haakte echter af vanwege de oorlog met China en ook het alternatief, Helsinki, ging niet door vanwege de oorlog die was uitgebroken in Europa.
Zamperini had het er moeilijk mee dat de Spelen niet doorgingen. Na de Japanse aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941 raakte ook zijn land betrokken bij de oorlog. De hardloper werd binnen de luchtmacht opgeleid tot bommenrichter. Zijn B-24, “Superman” gedoopt, werd er met Kerst 1942 voor het eerst op uitgestuurd om Japans grondgebied te bombarderen. Het doel was een Japanse basis op het atol Wake. De missie was een succes en Zamperini en zijn medebemanningsleden keerden veilig terug. Dat was geen vanzelfsprekendheid, want tienduizenden Amerikaanse vliegeniers sneuvelden tijdens de oorlog, waarvan velen verzwolgen werden door de oceaan en nooit werden teruggevonden. Het was niet voor niets dat de B-24 ook wel bekend stond als “de Vliegende Doodskist”. Zwaar gehavend keerde “Superman” terug van een bombardement op het eiland Naura in april 1943. Zamperini en zijn collega’s kregen voor hun volgende missie een vervangend toestel toegewezen, “Groene Horzel” genaamd. Dit gammele toestel zou hen niet veilig terugbrengen op de basis.
Ironisch genoeg stortte “Groene Horzel” neer terwijl haar bemanning speurde naar een toestel dat eerder die dag niet teruggekeerd was en mogelijk gecrasht was op zee. Het waren ook niet de Japanners die de bommenwerper uit de lucht schoten, maar technische mankementen die het toestel deden neerstorten. Slechts drie van de elf bemanningsleden overleefden de crash. Dobberend op een reddingsvlot begon een odyssee die Zamperini uiteindelijk in Japans krijgsgevangenenkamp deed belanden. Na de ontberingen op zee begon opnieuw een strijd om te overleven. Met kleine porties rijst moest Zamperini zich in leven houden, ondertussen vernederd en mishandeld door Japanse bewakers. Tot het einde van de oorlog verbleef hij op meerdere plaatsen, maar het krijgsgevangenenkamp Omori was zijn grootste beproeving. De wrede korporaal Mutsuhiro Watanabe, bijgenaamd “de Vogel”, was hier verantwoordelijk voor een terreurregime en had het persoonlijk gemunt op de Olympiër. Zamperini kon geen stap buiten zijn barak zetten of hij vreesde afgeranseld te worden door de sadist.
Over een levensverhaal als dat van Louis Zamperini is het eigenlijk onmogelijk een oninteressant boek te schrijven. Het straatschoffie dat zich weet op te werken tot Olympische sporter en oorlogsheld is een verhaal waar zeker de patriottistische Amerikanen van smullen: de ultieme samensmelting van de American Dream en de All American Hero. Maar ook voor de niet-Amerikaanse lezer heeft Laura Hillenbrand een spannend en inspirerend boek geschreven. Het is niet alleen een eerbetoon aan Zamperini en zijn directe collega’s, maar aan alle crewleden van de Amerikaanse bommenwerpers in de strijd tegen Japan. Hillenbrand maakt inzichtelijk welke angsten en gevaren deze mannen te verduren hadden. Onze belangstelling gaat vaak uit naar de soldaten die Europa bevrijdden, maar de mannen die vochten in de Pacific verdienen ook aandacht en waardering.
Ook de Japanse kampen krijgen in vergelijking met de nazi-kampen geringe aandacht in de media. Uitputtende dwangarbeid, vernederingen en wrede kampbewakers waren ook in de Japanse kampen dagelijkse kwellingen, zo maakt het verhaal van Zamperini nog eens duidelijk. Laura Hillenbrand geeft aandacht aan deze onderbelichte onderwerpen, maar heeft bovenal een boek geschreven dat door het fascinerende, filmische levensverhaal van de hoofdpersoon een aanrader is, ook voor lezers zonder bijzondere interesse in de Tweede Wereldoorlog of geschiedenis. Met deze vlot geschreven publicatie brengt Hillenbrand de ontberingen van de oorlog in de Pacific dichterbij de lezer. Ze laat zien welke overlevingskracht er schuilt in de mens en hoe zelfs in de meest uitzichtloze omstandigheden doorzettingsvermogen en wilskracht het verschil kunnen maken tussen leven en dood.
~ STIWOT – Kevin Prenger
Boek: De Zamperini legende, van olympisch kampioen tot oorlogsheld
Bekijk dit boek bij:
