Directe en indirecte democratie – Verschillen en betekenis

In de politiek kennen we directe en indirecte democratie. Wat betekenen deze begrippen en wat zijn de verschillen?

Directe democratie

Bij directe democratie (ook wel rechtstreekse democratie) hebben burgers zelf direct invloed op het wetgevingsproces. Bekende voorbeelden van directe democratie zijn (beslissende) referenda of het systeem waarbij burgers zelf een burgemeester kunnen kiezen. In Zwitserland is deze democratische vorm nog terug te vinden in verschillende gemeenten en twee kantons. Tijdens zogenoemde Volksvergaderingen, de Landsgemeinden, komen burgers hier periodiek samen om te vergaderen over wetsvoorstellen en vervolgens te stemmen.

De directe democratie is de tegenhanger van de vertegenwoordigende of representatieve democratie, waarbij burgers de wetgevende macht over hebben gedragen aan volksvertegenwoordigers.

Indirecte democratie

De indirecte democratie (representatieve / vertegenwoordigende democratie) is de regeringsvorm waarbij de bevolking vertegenwoordigers kiest die vervolgens het bestuur uitvoeren. In Nederland kennen we deze volksvertegenwoordiging als de Tweede Kamer. Deze wordt om de vier jaar democratisch gekozen, vertegenwoordigt de bevolking, neemt wetten aan en controleert de regering.

Hoewel het systeem van de vertegenwoordigende democratie met name opkwam ten tijde van de Verlichting, was de beroemde Verlichtings-denker Jean-Jacques Rousseau juist geen voorstander van vertegenwoordiging. Hij motiveerde dat als volgt:

“Soevereiniteit laat zich niet vertegenwoordigen, om dezelfde reden als waarom zij ook niet ontvreemd kan worden. Zij bestaat in haar diepste wezen in de algemene wil, en die wil kan niet vertegenwoordigd worden. Zij is het of zelf of het is iets anders. Een tussenweg bestaat niet. […] De afgevaardigden van het volk zijn geen vertegenwoordigers en kunnen dat ook niet zijn; het zijn slechts lasthebbers en zij kunnen geen definitieve beslissingen nemen.”

Lees ook: Democratie – Betekenis en kenmerken van het politiek begrip
…en: Johan Thorbecke, grondlegger parlementaire democratie
Overzicht van boeken over de Nederlandse politiek

Bronnen