De duivekater: een Hollandse lekkernij

Op bovenstaande foto zien we drie Amsterdamse banketbakkers. Het is 30 december 1952. Ze zijn bezig met het klaarmaken van een aantal zogenoemde duivekaters. Duivekaters waren vroeger, en zijn nog steeds, een lekkernij voor tijdens de feestdagen. Wat is de duivekater of duvekater voor soort lekkernij? En wat is de herkomst van dit speciale brood?

Duivekater geliefd in en rond Amsterdam, de Zaanstreek en Waterland

Duivekaters worden tijdens de kerstdagen, Oud en Nieuw en rond Pinksteren gemaakt. De broden zijn geliefd in en rond Amsterdam, in de Zaanstreek en in Waterland. Duivekaters, ook wel deuvekaters geheten, bestaan uit licht zoet witbrood. Dit brood wordt als vloerbrood niet in een bakvorm, maar op een losse plaat gebakken. Belangrijke ingrediënten van de duivekater zijn bloem, suiker, boter en citroen. De broden worden vaak in siervorm – als persoon of dier – gebakken en zijn doorgaans voorzien van enkele opvallende knobbels en speciale lijnpatronen.

Jan Steen schilderde al duivekater

De broodjes zijn al behoorlijk oud, want de bekende schilder Jan Steen – de schilder die leven in de brouwerij bracht – vereeuwigde de broden op meerdere van zijn schilderijen. Zo is op Steens schilderij Ochtend na Sinterklaasavond bijvoorbeeld een stel duivekaters te zien.

Duivekaters werden als sierbrood ook in het Heilige Roomse Rijk, in de gebieden van het huidige Duitsland en Zwitserland, gemaakt onder de naam Totenbeinchen. De naam van het brood zou teruggaan tot de Romeinse tijd, toen katten geofferd werden om de duivel te verjagen. Ook was er rond 1450 in Leiden een bakker die de bijnaam Deuvekater had. Bewijzen dat hij de naamgever is, zijn er echter niet.

Ook interessant: Het IJzerkoekenoproer in Coevorden (1770)
…of: Wellicht interessant: De ‘Zeeuwse’ bolus is een Joodse lekkernij
…of: De eerste banketbakkers kwamen uit het Midden-Oosten

Bronnen ▼