In juli 1836 kocht Baron Van Westreenen voor 6 shilling bij Longman & Co te Londen een Duits gebedenboek. Het werd ca. 1480 gedrukt door de zogenaamde Drukker van de Rochus-legende, die tussen 1480 en 1484 in Neurenberg actief was, en naast een Legende van de Heilige Rochus onder meer almanakken, aflaatbrieven en een boek over de pest drukte.
Datzelfde Gebet-buch werd het jaar ervoor al verkocht door Sotheby & Son bij een geruchtmakende veiling van boeken uit de bibliotheek van Dr Georg Franz Burkhard Kloss (1787-1854). Kloss was een vooraanstaand arts uit Frankfurt en een ambitieus boekverzamelaar. Daarnaast was hij een historicus van de vrijmetselarij in Duitsland.
Van Westreenen correspondeerde met Kloss en heeft hem in Frankfurt ook opgezocht. Hij kocht vele oude drukken uit diens verzameling, deels rechtstreeks van de eigenaar, maar ook op latere veilingen. Het Gebet-buch heeft de baron wellicht bij Kloss thuis zelf bestudeerd. Uit de beschrijvingen in de catalogi valt namelijk niet op te maken wat het exemplaar zo uniek maakt. In 1836 heet het:
‘A fine copy of this volume, in its original binding, such as were used at the schools at that time.’
Deze omschrijving lijkt ontleend aan de handgeschreven catalogus van Kloss zelf, die echter meer informatie biedt:
‘Sehr schönes Ex. im alten Einband als Schulbuch zum Anhängen’.
Hoewel het tegenwoordig niet meer als schoolboek wordt beschouwd, was het wel degelijk een boek om ‘aan te hangen’: een zogenaamd buidelboek. Sinds het laatste kwart van de negentiende eeuw wordt deze term gebruikt voor een band waarvan de bekleding aan de bovenkant enige tientallen centimeters doorloopt. Aan het eind van deze verlenging werd een knoop of haak aangebracht waarmee het boek aan de gordel van de eigenaar kon worden gehangen.
In de beeldende kunst zijn vele afbeeldingen van buidelboeken bekend, met name als attribuut van heiligen. Het fenomeen was dus vermoedelijk wijd verbreid, met name in Duitsland en de Lage landen, maar toch zijn er maar ca. twintig exemplaren bewaard gebleven. De meeste buidelboeken werden later opnieuw gebonden en van hun staart ontdaan, zodat ze netjes in de boekenkast pasten. Gelukkig heeft de baron Van Westreenen het unieke van deze band onderkend en het in zijn oorspronkelijke jas bewaard.
~ Rickey Tax – Museum Meermanno
