De Duits geschiedenis biedt altijd voldoende inspiratie voor interessante verhalen, historische personages en reizen. Het Heilige Roomse Rijk, waaruit Duitsland voortkwam, heeft een enorm stempel gedrukt op de Europese geschiedenis. Dat was voor neerlandicus Lo van Driel reden om op pad te gaan en door Duitsland te reizen, om de meest interessante aspecten en personages uit twee eeuwen voor het voetlicht te brengen. Het resultaat is het gemakkelijk leesbare en informatieve boek Duitse passages. Een reis door twee eeuwen Duitsland (Wereldbibliotheek, 2019).
Inhoud van het boek
Het boek is lekker om er af en toe bij te pakken voor een kort, inhoudsrijk en leerzaam verhaal. Van Driel kan stilistisch goed schrijven, waardoor de afzonderlijke verhalen lekker lezen en blijven boeien. Achter in het boek is een uitgebreide literatuurlijst opgenomen en een namenindex. Jammer is wel dat het boek geen enkele foto bevat, want dat zou het boek een stuk levendiger gemaakt hebben.
Berlijnse gedenkzuilen
Een interessant verhaal is het hoofdstuk over Berlijnse gedenkzuilen. In dit stuk zoomt Van Driel in op enkele beroemde historische gedenkzuilen in Berlijn. Centraal staan de in 1843 geplaatste Friedessäule, van 19 meter hoog, en de Siegessäule die in 1864, na de Duitse overwinning op Denemarken, gebouwd werd. Binnen dit klimaat van sterk Duits nationalisme – zeker in de tijd van Otto von Bismarck – komt ook het ontstaan van het lied ‘Deutschland über alles’ (het latere volkslied) aan bod. De tekst was geschreven door August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, op een melodie van de bekende componist Joseph Haydn. Van Driel schrijft:
“Vaak wordt de tekst van het gedicht opgevat als bewijs van Duitslands streven naar macht. Het tegendeel is het geval, vooral in het derde couplet klinkt juist het streven naar een verenigde eenheidsstaat: ‘Eendracht en recht en vrijheid, voor het Duitse vaderland!/ Laat ons allen daarnaar streven,/ broederlijk met hart en hand!/ Eendracht en recht en vrijheid/ zijn onderpand van het geluk;/ bloei in de glans van dit geluk,/ bloei, Duits vaderland.” (56,57)
Het lied is door de dichter geschreven tijdens een vakantie op Helgoland. Als voorbeeld voor de melodie koos Hoffmann von Fallerleben de door Joseph Haydn in 1797 voor de Oostenrijkse keizer geschreven Kaiserhymne ‘Gott beschütze Franz den Kaiser’. Na de Tweede Wereldoorlog werden de eerste en tweede strofe niet meer gezongen. Het derde couplet werd volkslied. het verving het Horst Wessel-lied.
De beruchte Wannsee conferentie uit 1942
Van Driel bezocht ook de Wanssee bij Berlijn, waar op 20 januari 1942 in een grote villa de beruchte Wannseeconferentie plaatsvond. Vijftien hooggeplaatsten spraken die dag over de ‘oplossing van het Jodenvraagstuk’ (Endlösung der Judenfrage). De bijeenkomst stond onder leiding van Reinhard Heydrich, de rechterhand van Heinrich Himmler. Aanwezig waren allerlei kopstukken, onder wie Adolf Eichmann die optrad als notulist.
“Daarin vindt men de aanduiding ‘Entlaussungsanlage met Gaskammer’ terug. Hieruit blijkt dat al vóór de Wannseeconferentie tot de systematische vernietiging van de Europese joden besloten was, in dit geval met gas op experimentele basis.” (161)
Uit gevonden archiefstukken blijkt verder dat niet iedereen het het eens was met vergassing van de joden. Enkele aanwezigen gaven aan voor opsluiting te zijn of voor sterilisatie. Heydrich kreeg alle aanwezigen op één lijn. De gevolgen zijn helaas genoegzaam bekend.
Boek Duitse passages – Lo van Driel
Overzichtspagina: Geschiedenis van Duitsland
