‘Eerste in Leusden vermoorde soldaat geïdentificeerd’

Op het Sovjet Ereveld in Leusden liggen al ongeveer tachtig jaar 101 Sovjet-soldaten uit Oezbekistan en Kazachstan. Hun namen zijn niet bekend, aangezien de nazi’s alle informatie over deze gevangen vernietigden. Onderzoekers denken nu één van de mannen te hebben geïdentificeerd. Het zou gaan om de in Kazachstan geboren Ilsja Machametov.

Sinds 1998 probeert onderzoeker Remco Reiding de identiteit te achterhalen van de Sovjet-soldaten die stierven in en nabij Kamp Amersfoort en begraven liggen op het Sovjet Ereveld. Op deze begraafplaats liggen in totaal 865 slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog uit de Sovjet-Unie. Aanvankelijk kregen alleen de 101 gefusilleerde soldaten uit Oezbekistan en Kazachstan er een herbegrafenis. Dit was in 1948. In de jaren hierna werden meer Sovjet-slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog die ergens in Nederland begraven lagen naar Leusden overgebracht en kreeg de begraafplaats de functie van erebegraafplaats. In Leusden liggen ook 691 krijgsgevangenen die eerder op de Amerikaanse begraafplaats in Margraten begraven lagen.

De 101 Sovjet-soldaten werden op 27 september 1941 naar Kamp Amersfoort gebracht. De nazi’s behandelden hen als untermenschen. Opvallend was dat de meesten afkomstig waren uit Centraal-Azië, in het bijzonder Oezbekistan. De kamparts vond hun andere uiterlijk zo bijzonder dat hij twee hoofden van gestorven soldaten liet afsnijden en hun schedels liet uitkoken om als studieobject op zijn bureau te zetten.

Binnen een halfjaar na hun aankomst stierven 24 van de Sovjet-soldaten aan honger, ziekte en mishandeling. De overgebleven 77 werden op 9 april 1942 net buiten het kamp gefusilleerd. Hun stoffelijke resten werden na de oorlog gevonden en herbegraven op het Sovjet Ereveld. Op de plek van de executie is een monument opgericht, waar Stichting Sovjet Ereveld sinds 2013 jaarlijks een herdenking organiseert.

Briefje

Onderzoekers denken nu dus de identiteit van een van de gefusilleerde soldaten te hebben achterhaald. De zaak kwam aan het rollen nadat vanuit Moskou briefjes werden opgestuurd die tijdens de ontdekking van het massagraf bij Leusden waren gevonden. Daarop trof men onder meer een naam aan en een moeilijk te ontcijferen adres. Uiteindelijk ontdekte men dat het om Ilsja Machametov ging. Diens familie, woonachtig in Kazachstan, is ook opgespoord. Een van zijn twee dochters, de 85-jarige Modjangoel, leeft nog. Tot op de dag van vandaag was ze met hulp van haar dochter op zoek naar haar vader. De familie bevestigde dat Machametov in augustus 1941 vermist raakte. Uiteindelijk lijkt hij in Nederland terecht te zijn gekomen. Remco Reiding houdt nog wel een slag om de arm. Om helemaal zeker te weten dat Machametov inderdaad in Leusden stierf, is dna-onderzoek nodig.

Ook interessant: Oekraïense vrouw op Sovjet Ereveld na 75 jaar geïdentificeerd
…of: Oorlogsgraven als krachtig middel om het verhaal van de oorlog te vertellen
Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog