Franz Schubert (1797-1828) – Oostenrijks componist

De Oostenrijkse componist Franz Schubert (1797-1828) werd door zijn collega Franz Liszt (1811-1886) wel ‘de meest poëtische componist ooit’ genoemd. Hij is een icoon van de klassieke muziek uit de vroege negentiende eeuw, de tijd van de vroege Romantiek.

In de muziek van Franz Schubert – die slechts 31 jaar is geworden – stonden melodie en harmonie centraal, twee belangrijke kenmerken van de muziek uit de tijd van de Romantiek. Verder heeft Schubert naam gemaakt met zijn ruim 600 zogeheten Lieder (liederen), zijn Kamercomposities (strijkkwartet met vier snareninstrumenten) en meerdere tijdloze pianowerken. In totaal componeerde Schubert 638 werken.

De klassieke muziek van Franz Schubert heeft aanzienlijke invloed gehad op componisten na hem. Onder meer op negentiende-eeuwse componisten als Felix Mendelssohn, Robert Schumann, Franz Liszt en Johannes Brahms.

Jeugd van Franz Schubert

Franz Schubert zag op 31 januari 1797 het levenslicht in Himmelpfortgrund, een wijk aan de rand van Wenen. Hij was de zoon van een leraar, die maar liefst 19 kinderen had verwekt in twee huwelijken. Mede hierdoor had het gezin Schubert het niet breed. Ze lenigden de smart onder meer met het maken van muziek. De muzikale familie Schubert vormde een eigen strijkkwartet, waarbij Franz viool speelde. Vanaf zijn achtste kreeg Franz vioolles, wat hij razendsnel oppakte. Al snel overtrof hij zijn leraar. Ook leerde Franz als jongen, van zijn vader en broer, om piano en orgel te spelen.

In muzikaal opzicht liet Schubert zich inspireren door de werken van de grote meesters van de klassieke muziek. Als tiener speelde hij onder meer Schöpfung van Joseph Haydn, Zauberflöte van Wolfgang Amadeus Mozarts en Ludwig van Beethovens Tweede en Zevende Symfonie. Deze muziekstukken waren Schuberts favoriete composities. Naast het bespelen van muziekinstrumenten, was Schubert ook een uitstekend zanger, waardoor hij als Sängerknabe mocht meezingen in de Weense hofkapel. Hier leerde Schubert onder meer hoe harmonieuze melodieën in elkaar staken.

Schubert werd na het voltooien van school hulponderwijzer op dezelfde school als zijn vader. Hij koos voor dit werk om niet in militaire dienst te hoeven (hij zou in 1817 moeten opdraven), wat ook weinig aanlokkelijk was in een tijd waarin enkele jaren eerder Napoleon Bonaparte als Frans keizer Europa onveilig gemaakt had.

Carrière als componist

Franz Schubert schreef zijn eerste compositie op 19 oktober 1814. Het lied heette ‘Gretchen am Spinnrade’. Hierna ging het snel, met als vruchtbaarste jaar 1815. Dat jaar componeerde Schubert maar liefst 4 opera’s, 2 symfonieën, 144 Lieder, 2 missen, een strijkkwartet en tevens twee sonates voor op de piano.

Zijn dagen vulde Schubert door in de ochtend en eventueel vroege middag muziek te schrijven. En daarna ging hij met zijn vrienden naar de kroeg. Hij leefde als een echte bohemien. In het café discussieerde hij met vrienden over politiek, muziek en cultuur en ontstonden ook diverse muzikale werken. Maar Schuberts leven was verre van zorgeloos. Hij had nauwelijks inkomsten, moest regelmatig bij bekenden intrekken om te overleven en moest zeer zuinig met geld omgaan.

Tot Schuberts bekendste composities behoren de liederencyclus Die schöne Müllerin (De mooie molenaarster). Impromptu in G Flat Major D.899, zijn Symphony No. 5 en zijn Piano Sonata in A, D.664.

Ziekte en dood

In de jaren 1820 ging het bergafwaarts met Schubert. Hij verkocht zijn een deel van muziek in 1821 onder slechte voorwaarden en kwam financieel krap te zitten. Hij moest regelmatig bij bekenden, zoals zijn stiefmoeder, bedelen om geld. Franz Schubert werd ook ernstig ziek – vermoedelijk had hij syfilis – en lag veel in het ziekenhuis, waar hij doorging met muziek schrijven.

Op 26 maart 1828 organiseerde Schubert nog een groot concert, waar hij ineen veel geld mee binnenhaalde. Meteen kocht hij een nieuwe piano van het geld en betaalde hij al zijn schulden af.

Franz Schubert kreeg in november 1828 ook nog tyfus. Na een zware doodstrijd overleed hij op 19 november 1828. Hij werd begraven op een begraafplaats in een voorstad van Wenen, nabij het graf van de componist Ludwig van Beethoven.

Boek: Wat je moet weten over klassieke muziek
Lees meer biografieën van componisten
Ook interessant: Charles Gounoud – Franse componist uit de tijd van de Romantiek

‘Het beste van Franz Schubert’

Bronnen ▼