Over enkele weken is in Enschede de allereerste tentoonstelling in Nederland van Thomas Gainsborough te zien: Gainsborough in his own words. Thomas Gainsborough leeft in een periode van grote veranderingen in de Engelse cultuur en maatschappij. De moderne tijd breekt aan met stormachtige ontwikkelingen op het gebied van economie, wetenschap en techniek. Er ontstaat een ‘high society’ die de aandacht voor cultuur en het persoonlijke gevoelsleven centraal stelt.
Wanneer Thomas Gainsborough zijn dochters Mary en Margaret in 1758 schildert zijn de meisjes ongeveer tien en zes jaar oud. Mary slaat zorgzaam een arm om haar jongere zusje Margaret die ons met een onschuldige blik vertederd aankijkt. Gainsborough geeft zijn liefde voor zijn dochters, zijn ‘dear girls’, vol overtuiging weer. Met een losse penseelvoering en vrije omgang van kleuren en vormen weet hij precies de juiste snaar te raken en zijn publiek te ontroeren. De zusjes houden de rest van hun leven een hechte band en wonen na de dood van hun beroemde vader lange tijd samen. Het schilderij dat hun vader zo trots maakte wordt later in tweeën gehakt. Een deel gaat naar de acteur W.C. Macready, het andere naar John Forster, de latere biograaf van Charles Dickens. Na lang van elkaar gescheiden te zijn worden de twee zusjes in de negentiende eeuw weer samengebracht. Het schilderij komt terecht in de collectie van het Victoria and Albert Museum. Vanaf 20 maart vormt dit portret één van de hoogtepunten in de tentoonstelling Gainsborough in his own words in Rijksmuseum Twenthe.
Thomas Gainsborough is een vrijgevochten individu, gedreven door passie. In zijn brieven neemt hij geen blad voor de mond. Hij hekelt de ‘cursed face business’ van het portretteren waarbij hij ‘rich fools’ op hun paasbest moet presenteren. Veel liever wil hij genieten van het leven, landschappen schilderen en muziek maken. Een vrije, losse en affectueuze schilderstijl in zowel portretten als landschappen is het resultaat. The Painter’s Two Daughters is vol van genegenheid. Deze gevoeligheid, door de Engelsen ‘sensibility’ genoemd, maakt Gainsborough zich volledig eigen. In zijn portretten legt hij het karakter van zijn geportretteerden bloot. ‘Sensibility’ keert ook terug in de subtiele en warme benadering van de natuur in zijn prachtige landschappen. Hij gaat vrijelijk om met verf, kleur en penseel. Gainsborough is een man van de moderne tijd: een modern genie. Hij durft vrijuit gevoelig te zijn, hij durft te fantaseren en intiem te worden. Zo bevrijdt Gainsborough zijn kunst van artistieke conventies en legt hij de basis voor een nieuwe Engelse schilderkunst. Constable en Turner zijn ondenkbaar zonder Gainsborough.
Topstukken van Gainsborough
In Rijksmuseum Twenthe krijgt Thomas Gainsborough het podium waar hij recht op heeft. Zijn subtiele portretten van vrienden als David Garrick (National Portrait Gallery) en Joshua Kirby (Victoria and Albert Museum) en opdrachtgevers als de Duke en Duchess of Montagu (Duke of Buccleuch) hangen naast de grandioze portretten ten voeten uit van Johann Chistiann Fischer (Royal Collection) en Sir Edward Turner (Wolverhampton Arts Gallery). Grootse landschappen als Wooded Landscape (National Trust) en Landscape with Figures (Manchester City Galleries) laten zijn overtuigende liefde voor de natuur zien. Tot slot stralen de krachtige Abel Moysey (Gainsborough’s House), de vertederende Cottage Door with Girl and Pigs (Colchester and Ipswich Museum Service) en het geweldige portret van zijn vrouw (Gemäldegalerie Berlin) van intimiteit, passie en ‘sensibility’.
Het Engeland van de achttiende eeuw wordt getoond aan de hand van onder andere een stoompomp, een elektriseermachine en globes (Museum Boerhaave) en prachtige boeken (KB), kostuums en muziekinstrumenten (Gemeentemuseum Den Haag). In Enschede zal de wereld van Thomas Gainsborough te zien zijn. Dit is de wereld van een modern genie; de wereld van één van de grootste kunstenaars die Engeland gekend heeft.
De tentoonstelling Gainsborough in his own words loopt van 20 maart t/m 24 juli 2016
