Het leven is leuker als je ineens over een kwart miljoen pond sterling beschikt. De twee zussen Agnes en Margaret Smith besloten op reis te gaan: in 1866 bezochten ze Egypte, waar ze een liefde voor oudheden ontwikkelden. Na terugkeer trouwden ze – voortaan heetten ze Agnes Lewis en Margaret Gibson – en leefden ze teruggetrokken op het Schotse platteland. De liefde voor het verre verleden was er echter nog en ze leerden diverse oude talen.
Toen hun echtgenoten overleden, besloten ze opnieuw een reis met een oudheidkundig thema te maken. In de bibliotheek van het Catharina-klooster in de Sinaï-woestijn bekeken ze in 1892 allerlei oude handschriften, die ze – anders dan andere westerse bezoekers – konden lezen. Tot hun ontdekkingen behoorde de oudste Aramese vertaling van de vier evangeliën, een handschrift dat enkele belangrijke tekstkritische problemen, zoals het einde van het Marcusevangelie, hielp oplossen.
In Groot-Brittannië kregen ze, als vrouwen, niet meteen de erkenning die ze verdienden, maar de Egyptenaren vertrouwden hen en ze kregen toegang tot steeds meer manuscripten. In 1896 verwierven ze in Caïro een opvallend Hebreeuws handschrift, dat ze in Cambridge lieten onderzoeken door Solomon Schechter. Toen die begreep wat hij in handen had, schreef hij dit kattebelletje:
I think we have reason to congratulate ourselves. For the fragment I took with me represents a piece of the original Hebrew of Ecclesiasticus. It is the first time that such a thing was discovered. Please do not speak yet about the matter till tomorrow. I will come to you tomorrow about 11 p.m. and talk about the matter with you how to make the matter known.
In haste and great excitement
Yours sincerely
S. Schechter
Wijsheid van Jezus Sirach
De ontdekking rechtvaardigde Schechters emoties. Ecclesiasticus, of Wijsheid van Jezus Sirach zoals wij zeggen, was een belangrijke joodse tekst uit de hellenistische tijd, die tot dan toe alleen in het Grieks bekend was geweest. Kort daarna werd een speurtocht opgezet naar de herkomst van het manuscript, en zo werd de Geniza van Cairo ontdekt: een opslagplaats van oude religieuze manuscripten. Het gaat om duizenden en duizenden middeleeuwse teksten, waaronder ook teksten die tot de Oudheid teruggaan, zoals het Damascusgeschrift, de stichtingstekst van wat een halve eeuw later bekend zou komen staan als de sekte van de Dode Zee-rollen.
De Geniza van Cairo is de grootste ontdekking van oud-joodse literatuur aller tijden en is de belangrijkste vondst vóór de Dode Zee-rollen. Maar dat wist Schechter nog niet toen hij Lewis het bovenstaande briefje verstuurde.
