Gimlet: zo ontsnapten de Britse zeelieden aan scheurbuik

Gin is anno 2018 immens populair en het wordt gebruikt om de mooiste cocktails mee te mixen. Een van die cocktails is de Gimlet. Als het aan de artsen van de Britse marine lag, het ultieme medicijn tegen scheurbuik.

Scheurbuik, ook wel scorbuut genoemd, kwam eeuwen geleden veel voor op zeilschepen van de grote vaart. Dit kwam doordat het moeilijk was om vers voedsel mee aan boord te nemen. Het resultaat: ernstig vitamine C-gebrek bij de bemanning, wat onder andere leidde tot inwendige bloedingen en uiteindelijk soms zelfs de dood.

Zure melk

De buik van de zieke bemanningsleden scheurde dus niet open. Dat we de ziekte toch kennen als ‘scheurbuik’, is te danken aan de Nederlandse zeelieden die het Noorse woord voor de ziekte, skyrbjúgr, nogal vrij vertaalden. Skyrbjúgr betekent overigens ‘zure melk’. De Noren dachten dat het drinken van zure melk de boosdoener was van de nare ziekte.

Het was pas in 1747 dat een Britse marine-arts, James Lind, na onderzoek ontdekte dat de ziekte niet veroorzaakt werd door het drinken van zure melk, of zoals veel artsen dachten aan het gebrek aan lichaamsbeweging en vochtig en koud weer, maar aan het gebrek aan vitamine C. Hij pleitte ervoor dat schepen voortaan vitamine C-rijk limoensap meenamen tijdens de lange tochten.

Geconcentreerd limoensap

Pas in 1867 zorgde de Merchant Shipping Act ervoor dat de Britse schepen werden voorzien van geconcentreerd limoensap. Dat was goed nieuws voor de Schotse ondernemer Lauchlan Rose, want die had een aantal jaren eerder patent aangevraagd op ’s werelds eerste fruitconcentraat: Roses lime juice cordial.

Ook aan de alcoholische drank gin werd destijds een medicinale werking toegeschreven. Dit bracht de Britse chirurg en marinearts Sir Thomas Desmond Gimlette (1858-1943) in 1879 op het idee om dit drankje te mixen met het limoensap-concentraat, als perfect drankje ter bescherming tegen ziekten als scheurbuik.

Bovendien werd er ook vaak tonic bij gedronken, omdat men dacht dat de kinine in deze drank tegen malaria zou beschermen. Helaas was tonic toentertijd veel bitterder dan tegenwoordig, dus werd er ook limoen of citroensap toegevoegd aan dit drankje om de smaak een beetje te maskeren. Vanaf die tijd gingen de Britse mariniers door het leven als de “Limeys”.

Gimlet

Een nieuwe cocktail was geboren: de Gimlet. Of de cocktail zijn naam ook te danken heeft aan sir Thomas Desmond Gimlette laat ik in het midden. Het zou namelijk ook kunnen dat de naam van het drankje afkomt van het gereedschap dat werd gebruikt om gaten te boren in de tonnen met drank. Dit specifieke boortje heet namelijk ook gimlet in het Engels.

Vandaag de dag wordt de Gimlet nog steeds geserveerd in pubs en kroegen, hoewel ik er in Nederland eigenlijk nog nooit van had gehoord. Het klinkt in ieder geval verfrissend, en dat het helpt tegen scheurbuik is een mooie bijkomstigheid. Hoewel je natuurlijk ook gewoon een stuk fruit kunt nemen…

~ Jeanine Kranendonk – strijkenissuf.nl

Boek: Journael van een Scheepschirurgijn

Bronnen ▼