Koninklijke asperges

Op het afscheidsdiner van prinses Beatrix waren alle bevriende koningshuizen uitgenodigd. Hun aankomst fonkelde van diamanten en saffieren. Fotografen schitterden met flitslichten. En wat stond er op het menu? Brabantse asperges. Dat paste bij het seizoen en bij Nederland. Asperges zijn hier al vanaf de middeleeuwen gegeten, ook in minder Koninklijke huishoudens. Als kwetsbare seizoensgroente zijn ze duur, je kunt er mee voor de dag komen.

Voor het opdienen van asperges bestaan allerlei attributen zoals een aspergeschep, een aspergetang en een aspergeschaal. Zo heeft het Nederlands Openluchtmuseum een aspergeschaal met sauskom, in 1920 gemaakt door Plateelbakkerij Zuid-Holland (1898-1965) te Gouda. Ze is onderdeel van een veel groter servies, Juliette genaamd. Daarnaast bestaan er nog twee serviezen, Hélène en Violette. Ze zijn vernoemd naar de dochters van directeur Willy Hoyng: Juliette, Hélène en Violette. Juliette heette in haar familie eigenlijk gewoon Tuut, maar dat was waarschijnlijk niet chique genoeg voor een servies.

Schildermeisjes

De florale decoratie op het servies is afgeleid van het peperdure, flinterdunne en uiterst gedetailleerd beschilderde eierschaalporselein. In 1902 gaf koningin-moeder Emma aan de jarige koningin Wilhelmina een minder fragiel 300-delig eetservies met dezelfde decoratie. Juliette is het dikwandige en vereenvoudigde zusje daarvan, bedoeld voor een breed publiek. Aanslaan deed het, Juliette werd het meeste verkocht en bleef tot ver na 1930 massaal in productie. Maar omdat het handgeschilderd was bleef het duur en was het zeker niet bij iedere arbeider te vinden.

Tot de Tweede Wereldoorlog werd het schilderwerk in de Plateelbakkerij Zuid-Holland voor een groot deel door vrouwen gedaan. En in die tijd werkten er ook kinderen. Het waren met name meisjes tussen de 13 en 16 jaar die de verfijnde decoraties op het Juliette servies schilderden. In vergelijking met andere fabrieken waren de arbeidsomstandigheden in de plateelbakkerijen redelijk. Het schilderwerk vergde minder inspanningen. Bovendien waren de ateliers goed geventileerd en verlicht. Overigens heeft Tuut zelf, ondanks haar eenvoudige roepnaam, nooit in de fabriek hoeven werken.

Recepten

Rond 1920 kon je asperges in een kistje per post thuis laten bezorgden, direct van de aspergeboer. Daarnaast lagen ze natuurlijk bij de groenteboer. Buiten het seizoen waren ze te koop in weckpotten en in blik. Een flink deel van de asperges werd niet direct gegeten maar door de mensen thuis ingemaakt, voor kerst bijvoorbeeld.

Omdat asperges duur waren, hebben recepten rond 1920 een chique naam. “Asperges en branches”, klinkt indrukwekkend maar het zijn gewoon sleep- of slierasperges, dus asperges die heel worden opgediend. Ook was er “Asperges à la Flamande”, hele asperges, gegarneerd met geprakt ei en peterselie. “Potage crème d’Asperge” klinkt ook heel luxueus maar was in feite een soep, bereid met gepureerde asperges en andere groenten, wat room en boter.

Afrodisiacum

Die grijze stormbok bediende zich te vergeefs van wilde asperges, waterkers, vijfhandjeskruid, amber, en meer zulke vuurpijlen van Venus.

Deze passage uit 1738 toont dat men asperges gebruikte als natuurlijke Viagra, een stoute delicatesse dus. Helemaal uit de lucht gegrepen is dat niet. Asperges bevatten veel vitamine B6, vitamine E en foliumzuur, zaken die stimulerend werken op vrouw én man. Niet voor niets heten asperges in Frankrijk “points d’amour” en in Duitsland “Liebesspitzen”. Cleopatra, Caesar, Madame de Pompadour, allemaal bedienden ze zich er van. De laatste had zelfs haar eigen recept, “Asperges à la Pompadour”, waarvoor ze witte Hollandse asperges met violetkleurige toppen gebruikte. Dus…….. als er negen maanden na het afscheidsdiner van prinses Beatrix ineens overal prinsjes en prinsesjes worden geboren, dan weet u waar het van komt.

~ Hans Piena