Het bladgoud op de Gouden Koets, die jarenlang te zien was op Prinsjesdag, is hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit een goudmijn in Suriname. Dat blijkt uit onderzoek van het Amsterdam Museum in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam, NICAS en het Naturalis Biodiversity Centre.
De Gouden Koets was na een restauratie ongeveer een half jaar lang te zien in het Amsterdam Museum. In een tentoonstelling stond het museum stil bij verschillende aspecten van de monumentale koets. Ook de bouw van de koets kreeg veel aandacht. Het rijtuig is gemaakt van Javaans teakhout en dit hout is deels beschilderd, deels verguld met bladgoud. Aan dit bladgoud heeft de koets zijn naam te danken. Maar waar het goud vandaan kwam, was tot op heden onbekend. In de tentoonstelling werd aangekaart dat, ondanks de prominente rol die het goud speelt op de koets, de herkomst ervan nooit was onderzocht. Er bleken geen documenten vindbaar uit het einde van de negentiende eeuw die aantonen waar het goud vandaan kwam en mogelijke archieven zijn verloren geraakt. De herkomst kon alleen worden onderzocht met hedendaagse technieken.
“De makers en initiatiefnemers van de Gouden Koets gingen er prat op dat het geschenk aan de nieuwe vorst Wilhelmina het hele toenmalige Koninkrijk der Nederlanden moest representeren. Zo is in de koets vlas verwerkt uit Zeeland, leer uit Brabant, hout uit Java en ivoor uit Sumatra. Suriname, destijds onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden, leek echter niet te zijn vertegenwoordigd. Dat riep vragen op bij mij en vele anderen. Zuid-Afrika was rond 1900 een grote exporteur van goud en het land had sterke banden met Nederland, maar in Suriname wordt al generatie op generatie verteld dat het goud daar vandaan komt. Genoeg reden om de herkomst van het goud te onderzoeken.”
Radioactief verval
De Wildt nam contact op met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en de Vrije Universiteit Amsterdam en zette een onderzoek in gang. Afgelopen voorjaar werd een stukje bladgoud van de koets vergeleken met monsters uit verschillende regio’s Suriname en Zuid-Afrika. Hiervoor werd gekeken naar de zogeheten loodisotopen die worden gevormd door het radioactieve verval van de elementen uranium en thorium. VU-hoogleraar Gareth Davies legt uit:
“Deze verschillen per regio. Voor die vergelijking is een schoon monster nodig. Maar in het goud van de Gouden Koets zaten heel veel deeltjes lood die afkomstig waren van luchtverontreiniging waaraan de koets gedurende de jaren is blootgesteld, zoals benzine. Ook was er sprake van loodhoudende verf en lijm. Al die miljarden deeltjes lood moesten worden verwijderd. Het was alsof er één zandkorrel uit een zwembad vol zandkorrels moest worden gehaald. Een enorme klus die ruim vier maanden in beslag nam. Daarnaast werd ons werk extra bemoeilijkt doordat we slechts beschikten over een klein monster. Bladgoud is 1 micron dik. Dat is 100 keer zo dun als een menselijke haar.”
De onderzoekers slaagden er desondanks in de loodconcentratie van het goud van de koets met monsters uit de verschillende regio’s te vergelijken. Daaruit bleek dat het goud van de Gouden Koets sterk verschilt van de monsters uit Zuid-Afrika en daar dus niet vandaan kan zijn gekomen. Davies:
“Vanuit historisch oogpunt worden Zuid-Afrika of Suriname als mogelijke opties gezien. De resultaten uit ons onderzoek zijn volledig in overeenstemming met Suriname als land van herkomst van het goud op de Gouden Koets.”
Brokopondo
Nadat in 1876 goud in Suriname werd gevonden, kwam in de volgende decennia grootschalige goudwinning op gang. Om de voorraden ten zuiden van Paramaribo te bereiken werd zelfs een spoorlijn aangelegd. Het goud van de koets is hoogstwaarschijnlijk uit dat gebied afkomstig. Davies:
”Voor nu kunnen we aantonen dat het goud van de Gouden Koets qua samenstelling het meest overeenkomt met het monster afkomstig uit een goudmijn aan de Surinamerivier, nabij de Brownsberg, in de regio Brokopondo.”
De Wildt vindt dit een logische conclusie omdat aan het einde van de negentiende eeuw, toen de Gouden Koets werd gemaakt, in deze omgeving veel goud werd gedolven. Het team van VU Amsterdam willen graag onderzoeken van welke goudmijn in Suriname het goud exact afkomstig is, maar daarvoor zijn honderden monsters uit de regio benodigd. Het zal ook maanden werk kosten om alle monsters te analyseren. Het team wil daarnaast goudafzettingen uit andere delen van de wereld karakteriseren om musea en verzamelaars te helpen de herkomst van andere gouden artefacten te begrijpen. Hiervoor is financiering nodig.
